Baza wiedzy

Angiografia fluoresceinowa, czyli AF

Badanie, które pozwala ocenić krążenie krwi wewnątrz siatkówki i naczyniówki oka. Po dożylnym podaniu kontrastu o nazwie fluoresceina wykonuje się czarno-białe zdjęcia unaczynienia oka. Barwnik przepływa przez oko tak samo jak krew, dlatego jeżeli w którymś miejscu fluoresceina zaczyna wyciekać, wiemy, że tu właśnie naczynia krwionośne są uszkodzone. Miejsce przecieku dokładnie lokalizujemy na fotografiach.

Jak wygląda badanie? 

Przed rozpoczęciem badania wykwalifikowana pielęgniarka przeprowadza wywiad z pacjentem i podaje mu krople maksymalnie rozszerzające źrenice. Samo badanie polega na dożylnym podaniu pacjentowi kontrastu (robi to pielęgniarka), po czym lekarz okulista lub magister elektroradiologii wykonuje serię zdjęć dna oka za pomocą ultranowoczesnego aparatu Topcon TRC plus. Czas badania wraz z czekaniem na rozszerzenie źrenic wynosi około godziny.

Najczęstsze wskazania:

  • ocena stanu naczyń siatkówki i ich szczelności w celu wykrycia nieprawidłowości powstałych w chorobach siatkówki, np. w powikłaniach ocznych w cukrzycy
  • ocena ewentualnych uszkodzeń siatkówki i częściowo naczyniówki wynikających ze zmian zwyrodnieniowych lub zapalnych
  • diagnostyka nowotworów gałki ocznej
  • ocena skuteczności leczenia, np. fotokoagulacji laserowej, iniekcji doszklistkowych
  • kwalifikacja pacjenta do najwłaściwszego typu leczenia

Przeciwwskazania do wykonania badania:

  • uczulenie na kontrast z soli sodowej fluoresceiny 
  • niewydolność nerek i/lub wątroby (względne przeciwwskazanie, zależy od stopnia niewydolności)
  • choroby serca, takie jak niewydolność wieńcowa lub zaburzenia rytmu, choroby układu krążenia, np. nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia, a także cukrzyca (względne przeciwwskazanie, zależy od stopnia niewydolności, zaawansowania choroby)
  • względnym przeciwwskazaniem jest ciąża, zwłaszcza w jej pierwszym trymestrze, mimo że do tej pory nie stwierdzono przypadków uszkodzenia płodu na skutek przeprowadzonej angiografii

Ciekawostka

Pierwszą angiografię fluoresceinową wykonano w listopadzie 1959 roku w USA. Dokonali tego dwaj studenci Indiana University – David Alvis i Harold Novotny.

Afakia

Inaczej bezsoczewkowość. Stan, w którym oko pozbawione jest soczewki. Występuje z reguły po operacjach lub urazach. Afakia może być przejściowa (w związku z planowanym dopiero wszczepieniem soczewki), lub stała, jeżeli wszczep wtórny jest niemożliwy.

Akomodacja

Zdolność do wyraźnego widzenia przedmiotów zarówno z daleka, jak i z bliska. Umożliwia to mięsień rzęskowy, który zmienia kształt soczewki oka. Z wiekiem słabnie zdolność akomodacji, więc  zaczynamy potrzebować okularów do czytania czy do pracy przy komputerze. Co kilka lat zdolność akomodacji się pogarsza, co pociąga za sobą konieczność zmiany okularów na mocniejsze.

Aktyliza

Enzym rozpuszczający skrzepy krwi. Używa się go w przypadku podsiatkówkowych wylewów krwi. Podaje się go za pomocą zastrzyku lub podczas operacji.

Amaurosis fugax

Inaczej: zaniewidzenie jednooczne. Polega na czasowym zaniewidzeniu w jednym oku, bezbolesnym i przemijającym, spowodowanym zazwyczaj chwilowym niedokrwieniem siatkówki. Nagłe zaniewidzenie jest bardzo niepokojącym objawem, należy natychmiast iść do okulisty! Ważne: oko czerpie ukrwienie z krążenia mózgowego, dlatego w przypadku zaniewidzenia jednoocznego trzeba się koniecznie skonsultować także z kardiologiem i neurologiem!

Amblyopia

Inaczej: niedowidzenie. Znaczne osłabienie zdolności widzenia w jednym oku, zwane także „leniwym okiem”. Pojawia się w dzieciństwie. Najczęściej jego przyczyną jest zez lub duża wada wzroku w jednym oku. Z powodu różnicy w widzeniu, oko przekazujące lepszy obraz do mózgu staje się dominujące, przez co mózg przestaje odbierać informacje z drugiego oka. Dochodzi do sytuacji, w której „leniwe oko”, choć prawidłowo zbudowane, nie widzi. Jeśli „leniwe oko” nie zostanie wyleczone jeszcze w dzieciństwie, wada pozostaje na całe życie. Leczenie amblyopii polega na ćwiczeniach mięśni gałki ocznej, ale przede wszystkim na noszeniu specjalnych okularów zasłaniających zdrowe oko, co wymusza patrzenie „leniwym okiem”.

AMD, czyli zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem

AMD (z ang. age-related macular degeneration) to choroba obszaru na dnie oka wokół tzw. plamki żółtej. Plamka żółta to centralna część siatkówki odpowiedzialna za widzenie szczegółów, a także czytanie i rozróżnianie kolorów. Wraz z wiekiem oko traci zdolność do usuwania pozostałości procesów chemicznych, które w nim zachodzą, i to właśnie te pozostałości powodują zwyrodnienie, odkładając się pod siatkówką. W miejscu zaniku receptorów – w centralnym punkcie naszego widzenia – pojawia się czarna plama. Nieleczone zwyrodnienie sprawia, że plama ta stopniowo się powiększa. Choroba zwykle dotyczy obu oczu, chociaż może również pojawić się niesymetrycznie. Zazwyczaj ujawnia się po 50. – 60. roku życia.

Zobacz więcej

Ametropia

Ametropia to wspólna nazwa dla wad wzroku takich jak: krótkowzroczność, nadwzroczność czy astygmatyzm.  Przeciwieństwem ametropii jest emetropia, czyli prawidłowe widzenie.

Anirydia

Wrodzony brak tęczówki. Dotyczy obu oczu. Może być chorobą dziedziczną, wynikać ze spontanicznej mutacji genowych lub być składową innych chorób, na przykład albinizmu. Z powodu braku tęczówki do oka wnika zbyt duża ilość światła, co może powodować światłowstręt, słabą ostrość wzroku i oczopląs. Wrodzonemu brakowi tęczówki mogą towarzyszyć również inne choroby oczu, takie jak jaskra i zaćma. W celu zmniejszenia nieprzyjemnego uczucia oślepiania, pacjenci z anirydią noszą specjalne soczewki kontaktowe, ze sztuczną tęczówką i źrenicą. Dodatkowo powinni nosić okulary przeciwsłoneczne.

Anizeikonia

Nierówność widzenia obrazów. Mówimy o niej, gdy jedno oko widzi większe lub mniejsze przedmioty niż drugie. Najczęstszą przyczyną anizeikonii są choroby plamki.

Anizokoria

Nierówność źrenic. Mówimy o niej, gdy różnica średnicy wynosi przynajmniej pół milimetra. Naturalnie występuje u około 20% zdrowych ludzi, ale może też mieć przyczyny chorobowe, takie jak doznany uraz, wcześniejsza chirurgia oczna, przebyte stany zapalne oka, np. zapalenie błony naczyniowej lub uszkodzenie nerwu okołoruchowego. Może również pojawić się w wyniku stosowania substancji psychoaktywnych, takich jak kokaina czy skopolamina, oraz używania kropli do oczu z pilokarpiną (zwężają źrenice) lub atropiną, tropikamidem, neo-synefryną czy cyklopentolatem (rozszerzają źrenice).

Anoftalmia

Brak gałki ocznej – wrodzony lub nabyty w wyniku wypadku lub chirurgicznego usunięcia oka.

Apodyzacja

Termin używany w optyce. Oznacza usunięcie wszystkich zniekształceń wokół źródła światła, co przekłada się na wyeliminowanie efektu aureoli. Apodyzacji poddaje się powierzchnię soczewek wieloogniskowych wszczepianych do oka podczas operacji zaćmy, żeby zmniejszyć rozpraszanie się światła, związane z konstrukcją soczewki.

Astygmatyzm

Wada wzroku zwana również niezbornością. Może towarzyszyć zarówno krótkowzroczności, jak i dalekowzroczności. W astygmatyzmie, przez zaburzoną symetrię oka, promienie światła załamują się inaczej w pionie niż w poziomie. W efekcie powstaje rozmycie obrazu w jedną stronę oraz zniekształcenia widzenia takie jak deformacje linii prostych.

Astygmatyzm może być pochodzenia rogówkowego, soczewkowego lub mieszanego – rogówkowo-soczewkowego. Astygmatyzmu się nie leczy, lecz koryguje – szkłami okularowymi lub soczewkami kontaktowymi, tzw. torycznymi. Istnieją również metody operacyjne: astygmatyzm rogówkowy korygujemy za pomocą lasera, natomiast soczewkowy i mieszany przez wszczepienie sztucznej soczewki. W trudnych przypadkach potrzebna jest kombinacja obu metod.

Autokeratorefraktometr

Urządzenie do automatycznego, komputerowo sterowanego pomiaru wady wzroku. Mierzy załamanie światła na soczewce (refrakcja), oraz krzywiznę rogówki (keratometria). Autokeratorefraktometr jest podstawowym urządzeniem, jakie posiada każdy gabinet okulistyczny. W naszym szpitalu okulistycznym Retina w Warszawie pracuje kilka takich urządzeń.

Avastin

Jeden z leków na zwyrodnienie plamki żółtej (AMD). Podaje się go do środka oka za pomocą zastrzyku. Pomimo tego, że Avastin nie posiada rejestracji do stosowania w przypadku chorób plamki, jego duża skuteczność i stosunkowo niska cena sprawiły, że jest powszechnie używany w leczeniu zwyrodnienia plamki na całym świecie.

Badanie dna oka

Podstawowe badanie przeprowadzone przez okulistę przed planowaną operacją siatkówki, badaniem OCT plamki czy też zastrzykiem Avastinu lub innego środka do wnętrza oka. Wykonuje się je także na potrzeby innych specjalistów, takich jak diabetolodzy, lekarze interniści, czy kardiolodzy. Dlaczego? Ponieważ dno oka jest jedynym miejscem, w którym można ocenić stan naczyń krwionośnych w organizmie bez naruszania powłok ciała. Przyjmuje się, że stan ten przedstawia się analogicznie dla wszystkich pozostałych naczyń krwionośnych w organizmie. Wszystkie choroby naczyniowe, takie jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy miażdżyca, dają zmiany w naczyniach krwionośnych oka i na tej podstawie można określić stadium zaawansowania choroby ogólnej. 

Do badania dna oka okulista musi rozszerzyć źrenicę, żeby móc ocenić naczynia krwionośne na jak największym obszarze.

Badanie dna oka, siatkówki, naczyniówki i ciała szklistego

Przeprowadzane jest ze wskazań ogólnych, neurologicznych i okulistycznych. 

Jeśli chodzi o wskazania ogólne – dno oka bada się w celu oceny naczyń krwionośnych siatkówki, najczęściej w nadciśnieniu tętniczym i cukrzycy. 

W przypadku chorób neurologicznych ocenia się, czy nerw wzrokowy nie jest obrzęknięty, ponieważ obrzęk tarczy nerwu wzrokowego może świadczyć o podwyższonym ciśnieniu śródczaszkowym, często spowodowanym przez guzy, wylewy i zapalenia w mózgu.

W okulistyce badanie dna oka jest badaniem podstawowym, ponieważ pozwala zbadać całe wnętrze gałki ocznej. Siatkówkę od początku do końca możemy zbadać tylko dzięki poszerzeniu źrenicy. Dlaczego? Bo początek siatkówki znajduje się poza równikiem gałki ocznej, więc bez rozszerzenia źrenicy jest niedostępny badaniu.  Widać także lepiej koniec siatkówki, który jest zarazem początkiem nerwu wzrokowego. Badanie po rozszerzeniu źrenic pozwala także ocenić ciało szkliste oraz jego relacje z siatkówką oraz umożliwia zbadanie warstwy położonej pod siatkówką – naczyniówki.

Badanie dna oka przeprowadza się więc po zapuszczeniu, czasami kilkukrotnym, kropli rozszerzających źrenicę. Warto wiedzieć, że przez 3 do 4 godzin po podaniu takich kropli jest się bardziej wrażliwym na światło, no i trudniej czytać, ponieważ wyłączają one akomodację. Skutki te potem ustają. Uwaga! Jeśli czeka cię badanie dna oczu, nie przyjeżdżaj na wizytę samochodem.

Badanie histopatologiczne

Wykonuje się je w przypadku wątpliwości dotyczących struktury usuniętej zmiany. Wyciętą zmianę – w całości lub pobrany z niej wycinek –  konserwuje się roztworem formaliny i przesyła do badania pod mikroskopem. Dzięki badaniu wiemy, czy wycięta zmiana nie jest złośliwa.

Badanie oka

Może mieć różne formy.

Oko jako całość przypomina wielkością piłeczkę pingpongową, a jego budowa wewnętrzna jest bardziej skomplikowana niż werk szwajcarskiego zegarka. Każdą strukturę oka bada się więc w nieco inny sposób, a okulista zawsze dobiera metodę do problemu. Bez rozszerzania źrenicy można zbadać zewnętrzną połówkę „piłeczki”, nazywaną fachowo odcinkiem przednim. Używa się do tego biomikroskopów (lamp szczelinowych) i soczewek powiększających. Natomiast żeby zbadać połówkę położoną głębiej, należy zakroplić krople rozszerzające źrenicę. Badanie przeprowadzane po rozszerzeniu źrenicy nazywamy badaniem dna oka.

Badanie rogówki

Najczęściej przeprowadza się je przed operacją oka, w szczególności przed operacją zaćmy lub laserowej korekcji wzroku. W Szpitalu Okulistycznym Retina przed każdym zabiegiem operacyjnym wykonujemy badanie liczby komórek śródbłonka rogówki oraz jej grubości. Pomiar grubości rogówki, inaczej pachymetria, ma też znaczenie w leczeniu jaskry. Prawidłowa rogówka ma grubość około 540 mikrometrów, czyli około pół milimetra. Jeśli rogówka jest zbyt gruba, pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego może być zaniżony, i odwrotnie – jeżeli rogówka jest bardzo cienka, pomiar jest zawyżany. Badanie rogówki potrzebne jest również przy podejrzeniu zwyrodnienia rogówki, takiego jak stożek rogówki.

Zobacz więcej

Bielmo

Stan, w którym rogówka utraciła swoja najważniejszą cechę – przezroczystość. Skąd się bierze bielmo? Z reguły jest wynikiem choroby zapalnej, która wywołuje owrzodzenie, a następnie zbielenie przezroczystych tkanek rogówki. Bielmo może także powstać po operacjach oka (na skutek złego gojenia), może też być wynikiem którejś z dystrofii rogówkowych, które są chorobami uwarunkowanymi genetycznie. Bielmo usuwamy chirurgicznie, w niektórych przypadkach niezbędny jest również przeszczep rogówki.

Biometria

Biometria należy do podstawowych badań okulistycznych. Badanie biometryczne pozwala określić długość oka, grubości soczewki i rogówki oraz głębokość komory przedniej oka. Można ją przeprowadzić za pomocą lasera lub głowicy ultradźwiękowej. Biometrię stosuje się przy Głównymi zastosowaniami biometrii są pomiary potrzebne do obliczenia mocy sztucznej soczewki przed operacją zaćmy, a także rozwój krótkowzroczności wysokiej u dzieci.

Ciekawostka 

Biometria jest badaniem ultrasonograficznym, w którym zamiast obrazów przedstawianych w skali szarości wynik przedstawiany jest w postaci wykresu.

Zobacz więcej

Biorezonans komórkowy

Zabieg pobudzający wydzielanie łez z gruczołów powiekowych i spojówkowych, pomaga także w upłynnieniu złogów tłuszczowych zalegających w gruczołach Meiboma. 

Zabieg polega na założeniu na powieki specjalnych gogli generujących ciepło i pole elektromagnetyczne o zmiennej częstotliwości pomiędzy 4 a 64 MHz. Jak na poniższym obrazku.

Energia magnetyczna jest dostarczana w postaci niewielkich dawek (kwantów) energii, co zapobiega przegrzewaniu się tkanek oka. Zabieg działa na wszystkie gruczoły uczestniczące w produkcji łez, a także na komórki kubkowe spojówki.

Więcej informacji o biorezonansie znajdziesz tutaj:

https://journalsmededu.pl/index.php/ophthatherapy/article/view/979

Choroby przewlekłe a problemy oczne

Wiele przewlekłych chorób ogólnych wpływa na stan oczu, a co za tym idzie – wiele z nich można wykryć podczas badania okulistycznego. Należą do nich przede wszystkim cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze oraz inne choroby naczyniowe. W tych chorobach badanie dna oka może pomóc w ocenie stanu ogólnego pacjenta. Dlaczego? Ponieważ dno oka jest jedynym miejscem, w którym można ocenić stan naczyń krwionośnych organizmu bez naruszania powłok ciała. Przyjmuje się, że stan naczyń krwionośnych w oku jest analogiczny dla wszystkich pozostałych naczyń krwionośnych w ciele.

Ciało szkliste

Inaczej: szklistka. Galaretowata struktura, która wypełnia gałkę oczną. W jej skład wchodzi głównie woda oraz kwas hialuronowy i kolagen. W wieku ok. 50. lat z reguły bezobjawowo oddziela się od siatkówki, to normalny, fizjologiczny objaw starzenia się organizmu, nazywany tylnym odłączeniem ciała szklistego. Tylko w przypadku nieprawidłowości w siatkówce odłączenie ciała szklistego może doprowadzić do odwarstwienia siatkówki.

Ciecz wodnista

Płyn wypełniający komorę przednią oka, będący filtratem krwi, produkowany na bieżąco przez wyrostki ciała rzęskowego. Ma wpływ na utrzymanie ciśnienia w oku, służy także odżywianiu tych struktur oka, które nie posiadają naczyń krwionośnych, takich jak rogówka i soczewka. Zaburzenia produkcji i odpływu cieczy wodnistej mogą prowadzić do jaskry lub zaniku gałki ocznej.

Ciśnienie w oku, czyli ciśnienie wewnątrzgałkowe

Inaczej: ciśnienie śródgałkowe. Napięcie oka będące wynikiem różnicy pomiędzy wytwarzaniem cieczy wodnistej a jej odpływem. Mierzy się je za pomocą tonometru dotykowego lub bezdotykowego. Pierwszy wykonuje pomiar ciśnienia na znieczulonej uprzednio powierzchni oka, drugi działa na zasadzie wyrzutu powietrza i pomiaru odkształcenia gałki ocznej. Zbyt wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe prowadzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego – występuje m.in. w jaskrze. 

Czy ciśnienie w oku ma coś wspólnego z ogólnym ciśnieniem krwi? Nie, to dwie osobne sprawy mierzone w inny sposób i przy innych okazjach. Badanie ciśnienia w oku powinno być częścią każdej wizyty okulistycznej – to ważne przy profilaktyce jaskry.

CRS czyli centralna retinopatia surowicza

Schorzenie oka, powodujące czasowe pogorszenie ostrości widzenia, najczęściej w jednym oku. Polega na ograniczonym odwarstwieniu siatkówki w okolicy plamki żółtej, z powodu przesięku z drobnych naczyń krwionośnych. Występuje ono najczęściej u mężczyzn w wieku od 20 do 50 lat. Skąd się bierze? Nauka nie ma pewności, ale wiąże wystąpienie CRS z typem osobowości A, a także ze stosowaniem kortykosteroidów, leków uspokajających, antydepresyjnych, nadciśnieniem tętniczym, nadużywaniem alkoholu, przewlekłym stresem, a także z infekcją bakterią Helicobacter pylori.

Objawy CRS:

  • nagłe obniżenie ostrości wzroku
  • zamglone widzenie
  • ciemniejszy obraz lub jego pomniejszenie
  • zniekształcenie linii (np. podczas czytania)

CRS wykrywa się podczas badania dna oka.  W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się badanie OCT i angiografię fluoresceinową.

W przypadku wykrycia przecieku w badaniu angiograficznym, nieszczelne naczynie zamyka się laserem. Czasami, gdy przeciek nastąpił z wielu źródeł albo naczynie położone jest zbyt blisko plamki żółtej, stosuje się leki zamykające naczynia krwionośne w inny sposób (na przykład Avastin czy też doustne leki moczopędne używane w leczeniu nadciśnienia tętniczego). Zdarza się, że CRS ma charakter przewlekły i nawrotowy, co prowadzi do uszkodzenia fotoreceptorów siatkówki i trwałego uszkodzenia wzroku.  

Ćwiczenia ortoptyczne

Specjalne ćwiczenia oka, które mają na celu powstanie, wzmocnienie lub rozszerzenie widzenia obuocznego i zmniejszenia kąta zeza u dzieci. Wykorzystywane są do nich różne specjalistyczne urządzenia, służące poprawie zbieżności ruchu gałek ocznych oraz kontrolowaniu ustawienia oczu. Część ćwiczeń ortoptycznych można wykonywać także w domu, bez pomocy urządzeń.

Ćwiczenia pleoptyczne

Specjalne ćwiczenia oka stosowane w niedowidzeniu jednego oka u dzieci. Mają na celu poprawę ostrości wzroku, utrwalenie widzenia centralnego i lokalizację oko-ręka. Część ćwiczeń pleoptycznych można także wykonywać w domu, bez pomocy urządzeń.

Dalekowidz

Osoba cierpiąca na nadwzroczność, co oznacza, że widzi źle zarówno z daleka jak i bliska. W potocznym języku określa się w ten sposób osoby dobrze widzące z daleka, co nie jest zgodne z prawdą. Wadę tę koryguje się okularami plusowymi, czyli soczewkami wypukłymi, skupiającymi promienie świetlne.

Zobacz więcej

Daltonizm

Niezdolność do spostrzegania różnic pomiędzy niektórymi lub wszystkimi barwami. Ślepota barw jest zazwyczaj wadą wrodzoną, uwarunkowaną genetycznie, dotyka około 8% mężczyzn i 0,5% kobiet. Najczęściej polega na kłopocie w odróżnianiu barwy czerwonej, żółtej i zielonej od innych barw. Występują też rzadsze formy zaburzeń, takie jak nieodróżnianie niebieskiego od żółtego, a także najrzadsze z zaburzeń polegające na całkowitej ślepocie barw (monochromacji), które polega na nierozróżnianiu jakichkolwiek kolorów – osoba taka widzi świat jak w czarno-białym filmie.

Ciekawostka 

John Dalton, angielski fizyk i chemik, zauważył, że widzi kolory reakcji chemicznych inaczej niż jego koledzy. Zainteresował się tym i opisał swój problem w 1794 roku dając początek nazwie określającej zaburzenia widzenia barw. John Dalton cierpiał na niezdolność widzenia barwy zielonej czyli deuteranopię.

Dioptria

Jednostka określająca moc soczewki okularów. Oznacza się ją dużą literą D lub skrótami dpt i dptr. Dla odróżnienia soczewek rozpraszających od skupiających dioptrie mogą być ujemne (dla soczewek rozpraszających, zwanych także minusowymi, noszonych przez krótkowidzów) lub dodatnie (dla soczewek skupiających, zwanych plusowymi, noszonych przez dalekowidzów).

Diplopia

Inaczej: podwójne widzenie lub widzenie zdwojone. Zaburzenie widzenia stereoskopowego polegające na widzeniu podwójnych obrazów przedmiotów.

Na podwójne widzenie mogą mieć wpływ przebyte urazy oka, choroby oczu, choroby mózgu czy astygmatyzm. U małych dzieci można podejrzewać podwójne widzenie, jeżeli dziecko zaczyna przechyla głowę w jedną stronę, żeby zobaczyć coś lepiej, przymyka jedno oko, zasłania oko dłonią albo też mruży oczy.

Diplopia może być objawem działania niektórych narkotyków czy leków, może również być oznaką poważnych chorób, dlatego, jeśli wystąpi, należy pilnie skontaktować się z lekarzem okulistą.



Droga wzrokowa

Nazywa się tak przebieg sygnału wzrokowego – od siatkówki oka do kory potylicznej mózgu nazywanej korą wzrokową. W siatkówce sygnał świetlny płynący z oka zamienia się w elektryczny. W tej formie sygnał idzie przez nerw wzrokowy do ciała kolankowatego bocznego, stąd zaś drogą promienistości wzrokowej dociera do kory wzrokowej mózgu. W korze wzrokowej sygnał elektryczny poddawany jest skomplikowanej obróbce i to właśnie tam tworzy się obraz, który widzimy.

Dywergencja

Ustawienie gałek ocznych w zezie rozbieżnym.

Efekt glare

Inaczej: efekt olśnienia. Polega na tym, że nadmiernie oślepiają nas światła (np. błysk flesza aparatu), czy gładkie, odbijające światło powierzchnie (np. połacie śniegu w słoneczny dzień). Efekt olśnienia może być skutkiem ubocznym operacji zaćmy, na ogół przechodzi po kilku tygodniach, gdy mózg przystosuje się do innej soczewki. Może też być efektem zmian w rogówce, na przykład jako efekt uboczny leczenia chorób serca Amiodaronem.

Efekt halo

Inaczej: efekt aureoli. Polega na dostrzeganiu świetlistych pierścieni dookoła źródeł światła, takich jak latarnie i reflektory samochodów. Efekt halo wywoływany jest przez rozszczepianie światła na rogówce lub soczewce. Bywa szczególnie uciążliwy w nocy, gdyż utrudnia prowadzenie pojazdów. Pojawia się niekiedy po laserowej korekcji wzroku, jest wówczas zjawiskiem naturalnym, sygnalizującym procesy regeneracyjne w oku i po kilku miesiącach ustępuje. Podczas ostrego ataku jaskry, efekt halo wywoływany jest przez obrzęk rogówki. Może też być efektem odłożenia się leków w rogówce, na przykład jako efekt uboczny leczenia chorób serca Amiodaronem.

Ektopia soczewki

Przemieszczenie soczewki w oku. 

Ektopia soczewki może być nabyta wskutek urazu lub wrodzona, na przykład z powodu osłabienia więzadełek soczewki (najczęściej w przypadku zespołu Marfana). Jeżeli soczewka przemieści się w inne miejsce, ale nadal utrzymywana jest częściowo przez więzadełka, nazywamy to podwichnięciem soczewki. Jeśli całkowicie straci kontakt z więzadełkami, mamy do czynienia ze zwichnięciem soczewki. Soczewka taka przemieszcza się swobodnie wewnątrz komory ciała szklistego, co może spowodować wzrost ciśnienia w oku, stany zapalne lub odwarstwienie siatkówki.

Elektrofizjologia

Grupa badań, które pozwalają prześledzić czynność elektryczną zarówno siatkówki, jak i nerwu wzrokowego.

Zobacz więcej

Endoskopowa cyklofotokoagulacja

Zabieg stosowany w leczeniu jaskry. Ta nowoczesna metoda zmniejszenia produkcji cieczy wodnistej oka polega na laserowaniu wyrostków rzęskowych produkujących ciecz.

Zobacz więcej

EOG, czyli elektrookulografia

Badanie ruchu gałek ocznych. Wykorzystywane jest do oceny niektórych chorób plamki żółtej. Wykonuje się je przy rozszerzonej źrenicy. Trwa około 30 minut. Jest wykonywane między innymi przy podejrzeniu choroby Besta.

Zobacz więcej

ERG, czyli elektroretinografia całopolowa

Badanie czynności elektrycznej siatkówki. Mierzy czynności fotoreceptorów odpowiedzialnych za widzenie w ciemności, czyli pręcików, i za widzenie w świetle – czopków. Polega na pomiarze przepływu prądu pomiędzy elektrodą umieszczoną na rogówce oka a elektrodą umieszczoną na czole. Przepływ prądu przedstawiony jest w postaci wykresu zwanego elektroretinogramem, przypominającym nieco wykres EKG. ERG przeprowadza się w warunkach przystosowywania się oka do ciemności i do jasności. Na początku oko adaptuje się do ciemności przez około 20-30 minut i po tym czasie przeprowadza się badanie. Następnie oświetla się oko przez około 10 minut, tak żeby przystosowało się do światła, i ponownie wykonuje się pomiary.

Zobacz więcej

Erozja rogówki

Rogówka jest delikatna i nie tak trudno o jej uraz. Zarysowanie jej paznokciem, gałęzią czy kartką papieru, powoduje jej erozję, czyli ubytek nabłonka. Wielkość ubytku określa się po zabarwieniu rogówki fluoresceiną. Gdy dojdzie do urazu rogówki, najlepiej unieruchomić powiekę, żeby nie mrugała, zaklejając ją plastrem, przedtem dobrze użyć kropli z antybiotykiem, by uniknąć zakażenia. Jeśli pod dwóch dniach uszkodzona rogówka nadal boli, należy nie zwlekając iść do okulisty.

FAF, czyli autofluorescencja

Metoda badania siatkówki, a dokładnie – obserwacja zmian na jednej z warstw siatkówki, nabłonku barwnikowym. Nabłonek barwnikowy siatkówki można porównać do wielkiego kombinatu chemicznego, którego zadaniem jest rozkładanie substancji użytych w procesie widzenia. Z wiekiem wydajność nabłonka słabnie, a nierozłożone substancje odkładają się w postaci żółto-brązowego barwnika – lipofuscyny. Uważa się, że lipofuscyna jest markerem starzenia się komórek. Badanie autofluorescencji umożliwia wykrycie złogów lipofuscyny wewnątrz komórek siatkówki. Może też wykryć jej brak, co świadczy o zaniku fotoreceptorów. Jeśli badanie powtarzamy cyklicznie, mamy możliwość kontrolowania skuteczności leczenia.

Co można wykryć za pomocą autofluorescencji (FAF):

  • zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem – AMD (zarówno postać suchą, jak i mokrą)
  • jaskrę
  • centralną retinopatię  surowiczą (CRS)
  • dystrofie plamkowe i siatkówkowe (choroba Stargardta, choroba Besta, dystrofia pręcików i czopków, dystrofia żółtkowata plamki, zwyrodnienie barwnikowe siatkówki)
  • idiopatyczne teleangiektazje okołodołeczkowe
  • zapalenie błony naczyniowej oka
  • druzy tarczy nerwu wzrokowego
  • guzy wewnątrzgałkowe
  • otwory plamki

Badanie FAF jest szybkie, nieinwazyjne i zupełnie bezbolesne. Trwa od kilku do dziesięciu minut. Przed badaniem źrenice muszą być rozszerzone – w tym celu zapuszcza się pacjentowi krople rozszerzające. Dzięki badaniu uzyskujemy znakomitej jakości dokumentację w postaci zdjęć siatkówki. Wyniki badania gotowe są natychmiast po jego zakończeniu.

Film łzowy

Cienka warstwa ochronna łez, która powleka powierzchnię gałki ocznej i jest po niej rozprowadzana dzięki mruganiu. Prawidłowy film łzowy zawiera trzy warstwy – od zewnątrz warstwę tłuszczową (lipidową), która chroni oko przed wysychaniem, a także ułatwia rozprowadzanie łez podczas mrugania powiek. Pod warstwą tłuszczową znajduje się warstwa wodna, a do oka przyklejają obie warstwy wielocukry, mogące pochłaniać i wiązać nadmiar wody, podobnie jak krochmal.

Fluoresceina

Żółtopomarańczowa substancja służąca do badania przedniego odcinka oka (rogówka, spojówka) lub do podawania dożylnego w przypadku angiografii fluoresceinowej dna oka lub tęczówki. Pod wpływem niebieskiego światła, fluoresceina świeci na zielono, dzięki czemu możemy oznaczyć obszary ubytków nabłonka rogówki czy miejsce pęknięcia oka. Po podaniu dożylnym fluoresceina pomaga określić miejsca nieszczelności naczyń.

Fotokoagulacje laserowe

Potocznie nazywane laseroterapią. Jest to metoda leczenia uszkodzeń siatkówki – przedarć, otworów, zwyrodnień obwodu siatkówki, a także sposób na zmniejszenie zapotrzebowania na tlen w przypadku uszkodzenia mikrokrążenia ocznego ( w cukrzycy czy zakrzepie żyły siatkówki). W przypadku zwyrodnienia lub uszkodzenia siatkówki zadaniem fotokoagulacji jest wytworzenie blizny wokół uszkodzonego miejsca, taka blizna wzmacnia przyleganie siatkówki. W przypadku zaburzeń krążenia, fotokoagulacje laserowe niszczą częściowo siatkówkę, tak żeby potrzebowała ona mniej tlenu.

Fotoreceptory

Wyspecjalizowane komórki siatkówki zamieniające światło na prąd elektryczny. Dzielimy je na czopki, odpowiedzialne za widzenie barw i szczegółów oraz pręciki, odpowiedzialne za widzenie światła i ruchu. Czopki zlokalizowane są na małym obszarze siatkówki w plamce żółtej.

GDX

Patrz: OCT nerwu wzrokowego.

Gradówka

Rodzaj ropnia wewnątrz powieki. Zmiana jest wyczuwalna pod palcem, jakby w powiece tkwiło ziarnko grochu. Niekiedy bywa bolesna.

Skąd się bierze gradówka? Powstaje, gdy gruczoły łojowe znajdujące się po wewnętrznej stronie powieki zaczopują się, a w gruczole zgromadzi się wydzielina, w której może się rozwinąć zakażenie. Gradówka często bywa skutkiem niedoleczonych powracających jęczmieni, ale w przeciwieństwie do nich nie ulega samowyleczeniu. Nie zwlekaj zatem, idź z nią do okulisty. Jeśli gradówka jest jeszcze mała, na ogół wystarczy leczenie antybiotykami w postaci maści i kropli. Jeśli taka kuracja nie odniesie skutku, lekarz może zdecydować się na kilka zastrzyków z antybiotyku podanych wokół zakażonego miejsca. Gdyby i to nie zadziałało – gradówkę należy usunąć chirurgicznie. Zabieg usunięcia gradówki odbywa się w znieczuleniu miejscowym. Lekarz najpierw odwija powiekę (gradówka znajduje się wewnątrz powieki, a w ten sposób nie widać blizny). Po odwinięciu powieki nacina się zakażone miejsce i usuwa nagromadzoną płynną treść. Po zabiegu zazwyczaj powinno się przez określony czas przyjmować miejscowo krople lub maści z antybiotykami.

Zobacz więcej

Gruczoły Meiboma

Gruczoły zlokalizowane w powiekach, zarówno górnej jak i dolnej. Liczba gruczołów Meiboma jest zmienna, ale zakłada się, że w powiece górnej jest ich 25-50, w powiece dolnej 20-30. Gruczoły powiekowe Meiboma produkują oleistą wydzielinę, w skład której wchodzi mieszanina cholesterolu, wosków, estrów cholesterolu, fosfolipidów, a także niewielkie ilości trójglicerydów. W normalnych warunkach gruczoły obu powiek zawierają około 300 µg wydzieliny. Przy każdym mrugnięciu wydzielina gruczołów jest rozprowadzana po powierzchni filmu łzowego tworząc ochronną warstwę grubości około 20-160 nm chroniąca przed parowaniem pozostałą część filmu łzowego. 

Rozprowadzanie warstwy tłuszczowej filmu łzowego zaczyna się od powieki dolnej, przy czym  stabilność warstwy tłuszczowej ocenia się na 1-2 sekund. Przedłużone rozprzestrzenianie się warstwy tłuszczowej może być sygnałem zaburzenia wydzielania łez, dlatego ciągłość warstwy lipidowej ogranicza nadmierne łzawienie. Niewydolność gruczołów powiekowych Meiboma odpowiada za około połowę przypadków zespołu suchego oka.

Ciekawostka 

Gruczoły te opisał po raz pierwszy niemiecki lekarz Heinrich Meibom w 1666 roku.

HRT

Patrz: OCT nerwu wzrokowego

Iniekcja

Inaczej: zastrzyk.

Irydektomia

Rodzaj operacji stosowanej w leczeniu jaskry zamykającego kąta. Podczas zabiegu chirurg okulista wykonuje  minimalny otwór w tęczówce. Ten otworek usprawnia wymianę cieczy wodnistej między przednią i tylną komorą gałki ocznej. Bardzo często ten zabieg skutecznie powstrzymuje postępy jaskry. Należy jednak pamiętać o tym, że oko po takim zabiegu powinno być regularnie kontrolowane przez specjalistę – zrobiony otwór jest tak niewielki, że może z  czasem samoistnie zarastać i wtedy zabieg należy powtórzyć. Irydektomię najczęściej wykonuje się przy użyciu lasera, ale u pacjentów z przeciwwskazaniami zabiegu dokonuje się na drodze chirurgicznej.

Jaskra

Choroba spowodowana zaburzeniem odpływu cieczy wodnistej z oka i krążenia krwi w nerwie wzrokowym. Jeśli ciecz wodnista nie jest odprowadzana, ciśnienie w oku wzrasta, a to z kolei może uszkodzić nerw wzrokowy i komórki siatkówki, zawęża też pole widzenia i obniża ostrość wzroku. To samo dzieje się w przypadku niedokrwienia nerwu wzrokowego. Dlatego nieleczona jaskra może być przyczyną ślepoty.

Na czym polega leczenie jaskry?

W większości przypadków leczenie zaczynamy od kropli przeciwjaskrowych, obniżających ciśnienie w gałce ocznej.  Celem leczenia jest osiągnięcie ciśnienia docelowego. Ciśnienie docelowe to takie ciśnienie w oku, które nie powoduje dalszych zmian w nerwie wzrokowym, a co z tego wynika – nie powoduje pogarszania widzenia. Jeżeli kroplami nie możemy obniżyć ciśnienia do pożądanego poziomu, proponujemy zabiegi operacyjne. Operacja jest też niezbędna w wypadku ostrego ataku jaskry.

Czy jeśli ktoś ma jaskrę, będzie przyjmować krople do końca życia?

Jaskra ciągle jeszcze jest chorobą nieuleczalną, więc wszystkie krople podawane przy jaskrze należy brać do końca życia. W zależności od nasilenia schorzenia, konieczne bywa przyjmowanie jednego lub dwóch rodzajów kropli. Taka terapia bywa uciążliwa, ponieważ każdy rodzaj kropli trzeba stosować o wyznaczonych porach. Na szczęście obecnie istnieją preparaty wieloskładnikowe, które upraszczają leczenie.

Ostry atak jaskry leczy się operacyjnie, przywracając krążenie cieczy w oku. Zabieg można wykonać laserem lub chirurgicznie. W obu przypadkach wycina się w oku niewielką dziurkę, która łączy ze sobą komorę tylną oka, w której produkowana jest ciecz, z komorą przednią, w której ciecz odpływa. Przypomina to trochę przepychanie zatkanego odpływu zlewu. Inne zabiegi stosowane w leczeniu jaskry to trabekulektomia, krioterapia ciała rzęskowego, irydektomia, kanaloplastyka, endoskopowa cyklofotokoagulacja. Rodzaj zabiegu chirurg okulista dobiera indywidualnie do pacjenta.

Na jaskrę najbardziej narażone są osoby, które:

  • mają w rodzinie kogoś z jaskrą
  • ukończyły 35 lat
  • cierpią z powodu wiecznie zimnych rąk i stóp
  • mają niskie ciśnienie tętnicze krwi (poniżej 100/70)
  • są krótkowidzami i noszą okulary powyżej  -4 dioptrii
  • chorują na cukrzycę, miażdżycę lub nadciśnienie tętnicze
  • miewają migreny i nawracające bóle głowy

Objawy jaskry

Podstępność tej choroby polega na tym, że przez długi czas może przebiegać bezobjawowo, dlatego badania wśród grup ryzyka są takie ważne. Pierwszym niepokojącym znakiem są nawracające poranne bóle głowy przechodzące w migreny. Inne symptomy to pojawiające się tęczowe obwódki wokół przedmiotów oraz tęczowe plamki, a także pogorszenie wzroku i zmniejszenie pola widzenia. Takie objawy mogą rozwijać się powoli, przez kilka lat, dlatego czasem trudno je zauważyć, bo tylko u 20 procent chorych jaskra rozwija się bardzo szybko. Nieleczona jaskra może dawać objawy takie jak zawroty głowy i nudności, intensywne i odporne na leczenie zapalenie spojówek oraz problemy z utrzymaniem równowagi. Musimy jednak pamiętać, że kiedy wystąpią objawy, nieodwracalne zmiany w oku już się dokonały, dlatego im później zaczniemy leczenie jaskry, tym gorsze są efekty leczenia.

Częstotliwość badań

Jeśli jesteś w grupie ryzyka, powinieneś robić badania u okulisty w kierunku jaskry co 2 lata do 50. roku życia, a potem – co roku. Jeśli nie jesteś w grupie ryzyka, proś o zbadanie ciśnienia w oku za każdym razem, gdy jesteś u okulisty, najrzadziej co 2 lata.

Zobacz więcej

Jęczmień

Opuchnięta, zaczerwieniona i bolesna zmiana, występująca na brzegu powieki tuż przy rzęsie. Jest ropnym zapaleniem mieszka włosowego rzęsy. Wywołują ją bakterie gronkowca. Stan zapalny trwa kilka dni, a obrzęk może objąć całą powiekę. Zdarza się również tzw. jęczmień wewnętrzny, czyli zapalenie na wewnętrznej stronie powieki. Powieka puchnie, ma się uczucie, jakby w oku tkwiło ziarenko piasku. Jęczmień wewnętrzny zanika stopniowo (bez pękania).

Jak leczyć jęczmień? 

Absolutnie nie wolno go wyciskać! Wyciskanie mogłoby doprowadzić do zapalenia tkanki oczodołu. Podczas zakażenia należy także zrezygnować z noszenia soczewek kontaktowych i najlepiej pozbyć się tuszu do rzęs – jeśli był stosowany bezpośrednio przed wystąpieniem jęczmienia, pewnie jest siedliskiem bakterii. Jeśli po czterech dniach objawy nie ustąpią lub pojawi się gorączka, należy udać się do okulisty, który przepisze maść lub krople z antybiotykiem. 

Czy pocieranie złotem pomaga na jęczmień?

Na pewno nie zaszkodzi, bo przecież złoto ma właściwości bakteriobójcze. W żadnym jednak przypadku nie powinna być to złota obrączka właśnie ściągnięta z palca! Trzeba ją wcześniej umyć i zdezynfekować.

Aby zapobiec nawrotom jęczmienia, należy wystrzegać się pocierania powiek i oczu brudnymi dłońmi. Jeśli jęczmienie powracają, warto także zaopatrzyć się w specjalny płyn do higieny brzegów powiek i przemywać nim oczy oraz ich okolice rano i wieczorem. Należy tez zbadać poziom cukru, bo nawrotowe jęczmienie częstą towarzyszą cukrzycy.

Niedoleczony jęczmień zewnętrzny może przerodzić się w gradówkę.

Zobacz więcej

Kanaloplastyka

Jedna z operacji stosowanych w leczeniu jaskry. Ma na celu poszerzenie kanału Schlemma, będącego główną drogą odpływową cieczy wodnistej z oka. Podczas zabiegu chirurg okulista udrażnia kanał Schlemma usztywniając go specjalnymi nićmi z prolenu.

Kaszak na powiece

Torbiel łojowa na powiece górnej lub dolnej. Jest okrągła, ma gładką powierzchnię, kolor żółtawy i wielkość od kilku do kilkudziesięciu milimetrów. Niekiedy w środku kaszaka widać drobny otwór będący zatkanym ujściem włosa, albo utlenionym tłuszczem (podobnie jak to się dzieje w przypadku zaskórniaków potocznie nazywanych wągrami). Kaszak powstaje z powodu długotrwałego zaczopowania ujścia gruczołu łojowego lub mieszka włosowego. Wewnątrz torbieli dochodzi do nagromadzenia substancji łojowych, komórek naskórka i fragmentów mieszków włosowych.

Skąd się bierze?

Kaszak na powiece może rozwinąć się wskutek długotrwałego stosowania tłustych, oleistych, zatykających pory produktów kosmetycznych. Kaszaki pojawiają się także często u młodzieży w okresie dojrzewania, gdy działalność gruczołów łojowych jest wzmożona.

Co robić?

Większość małych kaszaków ulega samoistnemu wchłonięciu. Duże kaszaki trzeba usunąć chirurgicznie – dzieje się to wtedy, gdy powodują przewlekłe podrażnienie lub osiągają duże rozmiary powodując defekt kosmetyczny. W trakcie zabiegu lekarz nacina skórę w okolicy kaszaka, dokładnie oczyszcza tkankę, a następnie zakłada opatrunek. Zwlekanie z usunięciem kaszaka może doprowadzić do rozwoju ropnia lub infekcji.



Kąt przesączania

Można powiedzieć, że to rodzaj okulistycznego zlewu, bo to właśnie tędy odpływa ciecz wodnista z oka. Choroby oka, w których dochodzi do uszkodzenia kąta przesączania, wywołują jaskrę, a brak drożności kąta przesączania jest jednym z objawów jaskry. Gdy dojdzie do braku drożności kąta przesączania, trzeba wówczas poddać się w gabinecie okulistycznym zabiegowi jego udrażniania.

Zobacz więcej

Keratopatia

Choroba rogówki. Polega na niewydolności komórek rogówki. Wymaga długiego leczenia, czasem kończy się przeszczepem rogówki.

Kępki żółte

Inaczej: żółtaki lub xanthelasma. Charakterystyczne płaskie guzki o żółtym zabarwieniu występujące często w okolicy skóry powiek i okolicy oka, najczęściej w kąciku od strony nosa. Często są symetryczne i mogą zajmować wszystkie powieki, górne i dolne. Rosną powoli, ale mają tendencję do zlewania się ze sobą. Choć nie są groźne, usuwa się je chirurgicznie z powodów kosmetycznych. Choć w badaniach guzki te okazują się wypełnione cholesterolem, to jednak ogólne stężenie cholesterolu we krwi chorych jest zwykle prawidłowe. Kępki żółte powstają przypuszczalnie w wyniku nieprawidłowego metabolizmu tłuszczu w organizmie pacjenta, ponieważ u wielu pacjentów z kępkami żółtymi obserwuje się zwiększone stężenie lipidów w krwi.

Komora przednia

Przestrzeń w obrębie gałki ocznej ograniczona do soczewki, tęczówki i rogówki. W obrębie komory przedniej znajduje się także kąt przesączania, którego uszkodzenie jest jednym z objawów jaskry. Komora przednia jest częścią przedniego odcinka oka.

Konwergencja

Ustawienie gałek ocznych w zezie zbieżnym. Istnieje też fizjologiczna konwergencja potrzebna na przykład przy czytaniu – gałki oczne ustawiają się wówczas ku nosowi.

Krioterapia siatkówki i ciała rzęskowego

Jeden z zabiegów stosowanych w leczeniu jaskry. Krioterapia ciała rzęskowego to działanie niskimi temperaturami na ciało rzęskowe, czyli część oka otaczającą siatkówkę. Krioterapia stosowana jest w przypadkach zaawansowanej jaskry z objawami bólu i bardzo podwyższonego ciśnienia śródgałkowego. Zabieg krioterapii może zostać powtórzony w ciągu 3-6 miesięcy. Pomimo tego, że ciśnienie zacznie się utrzymywać po zabiegu na stałym poziomie, pacjent musi pozostawać pod opieką lekarza okulisty.

Krótkowidz

Osoba cierpiąca na krótkowzroczność, co polega na tym, że widzi dobrze wyłącznie  z bliska, natomiast na większą odległość widzi gorzej. Wadę tę koryguje się okularami minusowymi, czyli soczewkami dwuwklęsłymi, rozpraszającymi promienie świetlne.

Zobacz więcej

Krótkowzroczność

Wada wzroku związana z nadmiernie długim okiem, przez co promienie świetlne zbiegają się przed siatkówką. W efekcie ostry obraz powstaje w miejscu, gdzie nie ma komórek światłoczułych, zatem do siatkówki dociera już obraz nieostry. Żeby wyrównać tę wadę, stosuje się okulary minusowe czyli soczewki dwuwklęsłe, rozpraszające promienie świetlne. Im większa krótkowzroczność, tym z bliższej odległości można cokolwiek zobaczyć, dla przykładu krótkowidz z wadą -1 dioptria widzi dobrze z odległości jednego metra, natomiast jego kolega z wadą -10 dioptrii widzi dobrze dopiero z odległości dziesięciokrotnie mniejszej, czyli z dziesięciu centymetrów.

Krótkowzroczność wysoka

Inaczej: choroba krótkowzroczna. Polega na nieustannym wydłużaniu się oka. Żeby wyrównać wadę, trzeba nieustanie zwiększać moc szkieł minusowych. Takie patologiczne wydłużanie się oka może trwać długo po zakończeniu wzrostu organizmu, nawet do 50 roku życia. Nieustającemu wzrostowi oka towarzyszą zmiany w siatkówce, zwłaszcza w plamce żółtej, która może ulegać uszkodzeniu podobnemu jak w AMD (zwyrodnieniu plamki), co nazywa się  plamą Fuchsa. Wysoka krótkowzroczność może predysponować zarówno do jaskry, jak i do odwarstwienia siatkówki.

Krzywa ciśnienia

Wykres pokazujący wyniki kolejnych pomiarów ciśnienia w oku w ciągu dnia. U pacjentów z jaskrą krzywa ciśnienia pozwala ocenić, czy zastosowane w leczeniu krople wystarczająco obniżają ciśnienie w oku.

Kwalifikacja do operacji zaćmy

Całościowe badanie oka przed operacją usunięcia zaćmy. Podczas kwalifikacji do operacji zaćmy lekarz bada wszystkie struktury oka odpowiedzialne za widzenie, a badanie kończy kalkulacją sztucznej soczewki. Celem badania jest także określenie przewidywanej ostrości widzenia po operacji. Gdy bowiem operuje się osobę, której poza zaćmą dolega jaskra lub AMD, po operacji zaćmy widzenie nie będzie idealne, lecz proporcjonalne do zmian w środku oka. I nie oznacza to, że operacja się nie udała.

Laseroterapia

Patrz: Fotokoagulacje laserowe

Leniwe oko

Patrz pod: Amblyopia.

Melanina

Naturalny barwnik występujący w organizmie we włosach, w skórze, w tęczówce oka. Chroni organizm przed szkodliwym wpływem światła ultrafioletowego (emitowanego przez słońce) i niebieskiego (emitowanego nie tylko przez słońce, ale i przez energooszczędne oświetlenie, a także urządzenia cyfrowe i wyświetlacze, czyli smartfony, GPS, monitory LCD/LED, tablety, laptopy i komputery). Na szczęście obecnie jest możliwe wyprodukowanie szkieł okularowych zawierających melaninę. Okulary z melaniną zapewniają większą ochronę siatkówce przed światłem ultrafioletowym i niebieskim, dzięki czemu wpływają na przywrócenie prawidłowego rytmu snu, poza tym zmniejszają suchość oka.

 

www.lepszyoptyk.pl



Męty w oku

Zmętnienia lub złogi w ciele szklistym widziane przez pacjenta w postaci ruchomych cieni, szarych lub czarnych plamek, nitek, kropek poruszających się pod wpływem ruchów oka. Widzi się je najwyraźniej przy patrzeniu na duże, jasne powierzchnie, takie jak niebo, śnieg albo ekran komputera. Zwane bywają także mroczkami w oku.

Męty ciała szklistego mogą powstawać w każdym wieku, chociaż najczęściej pojawiają się u osób po 50 roku życia, gdy nasilają się procesy zwyrodnieniowe w obrębie ciała szklistego. Do powstawania mętów, niezależnie od wieku, przyczynia się:

  • krótkowzroczność
  • cukrzyca
  • zmiany pozapalne
  • zmiany po wylewie krwi do ciała szklistego
  • urazy oka
  • operacja zaćmy
  • proces odłączania tylnego ciała szklistego

Obecność mętów w oku na ogół nie jest groźna. Nagłe ich pojawienie może jednak świadczyć o procesie chorobowym dziejącym się w oku (zapalenie błony naczyniowej, otwór czy odwarstwienie siatkówki), i wymaga badania oka po rozszerzeniu źrenicy.

Nie ma skutecznego sposobu leczenia mętów. Jeśli męty są dla pacjenta mocno dokuczliwe, okulista może rozważyć witreolizę, czyli zabieg laserowy rozdrabniający duże męty w oku. Na ogół witreolizę trzeba wykonać przynajmniej dwa razy, żeby dała pożądany efekt, czyli zmniejszyła męty na tyle, by mniej utrudniały widzenie. Niekiedy okulista może zaproponować wykonanie zabiegu usunięcia ciała szklistego czyli witrektomię.

Naczyniówka

Tylna, największa część błony naczyniowej oka. Wchodzi w skład ściany gałki ocznej, leży pomiędzy siatkówką a twardówką. Zawiera liczne naczynia krwionośne.  chłodzące, odżywiające i dotleniające siatkówkę, oraz fotoreceptory i ciało szkliste. Zadaniem naczyniówki jest przede wszystkim chłodzenie siatkówki podczas procesu widzenia, a także odżywianie i dotlenianie fotoreceptorów siatkówki.

Nadwzroczność

Inaczej: dalekowzroczność. Wada wzroku, w której gałka oczna jest zbyt mała, co sprawia, że siatkówka znajduje się zbyt blisko soczewki i rogówki, przez co promienie świetlne przecinają się poza gałką oczną. Wadę tę koryguje się okularami plusowymi, czyli soczewkami wypukłymi, skupiającymi promienie świetlne. Osoby z nadwzrocznością źle widzą zarówno z daleka, jak i z bliska.

Nagły ból oka

Bardzo niepokojący objaw. Jeśli utrzymuje się przez kilka godzin, należy szybko iść do okulisty!

Przyczyny nagłego bólu oka mogą być najróżniejsze. Najbardziej typowe to:

  • mechaniczne uszkodzenie oka – zadrapanie lub mocne uderzenie np. podczas zabawy z dziećmi lub zwierzętami czy uderzenie gałęzią podczas zbierania grzybów. Pojawia się natychmiastowy ból i zaczerwienienie oka. Zaklejamy oko plastrem, aby unieruchomić powiekę drażniącą oko przy mruganiu, i jak najszybciej idziemy do okulisty.
  • oparzenie – najczęściej dotyczy plażowiczów, ale także i np. spawaczy. Na oparzenie słoneczne oczu narażone są szczególnie osoby z jasną karnacją. Ból pojawia się po przyjściu z plaży (lub podczas spawania). Jak najszybciej do lekarza!
  • atak jaskry – jeśli bolące oko jest przekrwione, źrenica rozszerzona, a ból nie do wytrzymania, natychmiast należy udać się do szpitala okulistycznego. Każda minuta opóźnienia może doprowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego.
  • zaćma – jeśli osoba ze zdiagnozowaną zaćmą zacznie odczuwać ból oka, które jest dodatkowo czerwone i bolesne, szybko należy jechać do szpitala okulistycznego. To może być atak jaskry na skutek pęknięcia soczewki.
  • choroba serca, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca – ból w tym wypadku jest umiejscowiony z tyłu gałki ocznej, często ma się uczucie wypychania oka, a samo oko nie jest nawet zaczerwienione. Powodem bólu jest niedotlenienie tkanek otaczających oko. Jeśli poczujemy coś takiego, udajemy się jak najszybciej do okulisty.
  • wysuszenie oczu – dolegliwość komputerowców. Przy pracy przy komputerze często zapominamy o mruganiu, więc oczy wysychają. Czasem tyle wystarczy, aby wysuszone i przemęczone oczy zaczęły boleć. Jeśli dojdzie do tego klimatyzacja, która wysusza powietrze, sytuacja pogorszy się znacznie szybciej. W trakcie pracy należy pamiętać o zakraplaniu oka solą fizjologiczną (dostępna w aptece bez recepty w jednorazowych opakowaniach) oraz o relaksie oczu – co godzinę należy na parę minut oderwać oczy od ekranu i – najlepiej – wyjrzeć przez okno, bo kolory zielony i niebieski relaksują oczy. Po pracy przykładać do oczu gorące kompresy. 
  • ropiejące oczy – jeśli bólowi oczu towarzyszy ropienie, należy bezwzględnie udać się do lekarza. Jeżeli nie ma szansy na natychmiastowe dostanie się do okulisty, należy często przemywać oczy solą fizjologiczną, żeby usunąć ropę i „na czyste oko” zakropić oko Sulfacetamidem – ale do lekarza i tak trzeba pójść jak najszybciej.
  • alergie – ponieważ to choroby cykliczne, alergicy zazwyczaj są dobrze przygotowani na atak alergii. Jednak kiedy ból zdarzy się nagle, a pod ręką nie ma leków, a w pobliżu lekarza, który mógłby wypisać receptę, pomoże płukanie oczu solą fizjologiczną (nawet 10 razy dziennie po kilka kropel). Wypłukując alergeny zmniejszamy ich stężenie, a co za tym idzie – zmniejszamy reakcję alergiczną. Ale – jak w pozostałych przypadkach – szybka wizyta u okulisty wskazana!

Nerw wzrokowy

Część drogi wzrokowej, łączy siatkówkę z mózgiem. To długi nerw, może mieć ok. 7 cm długości. Najczęstszym neurologicznym schorzeniem wpływającym na nerw wzrokowy są guzy przysadki mózgowej, które uciskając włókna nerwu wzrokowego doprowadzają do ograniczenia pola widzenia. Nerw wzrokowy ulega uszkodzeniu również przy jaskrze, co bywa przyczyną ślepoty. W wieku około 30-40 lat zapalenie nerwu wzrokowego może być pierwszym objawem SM (sclerosis multiplex, czyli stwardnienia rozsianego). Natomiast w wieku starszym nerw wzrokowy często choruje wskutek zaburzeń ukrwienia, co nazywamy neuropatią niedokrwienną.

Normowidz

Osoba bez wady wzroku, czyli normalnie widząca.

Nużyca

Choroba wywołana przez pasożyta zwanego nużeńcem. Nużeniec to mikroskopijny stawonóg osiągający rozmiary ok. ¼ milimetra. Osiedla się w gruczołach łojowych człowieka, szczególnie w okolicy twarzy i uszu oraz w mieszkach włosowych brwi, rzęs i owłosionej skóry głowy. Żyje około 18-25 dni, po osiągnięciu dojrzałości płciowej składa około 20 jaj. Cały cykl rozwojowy nużeńca odbywa się u jednego żywiciela, a wszystkie jego formy rozwojowe odżywiają się dostępnymi „na miejscu” komórkami nabłonka skóry, tłuszczem i wydzieliną gruczołów łojowych. Objawami nużycy okolic oka jest wypadanie brwi i rzęs, swędzenie, zaczerwienienie i podrażnienie powiek czasami połączone z przewlekłym stanem zapalnym. Nużycy często towarzyszy zespół suchego oka.

Jak się można zarazić?
Najczęstszym źródłem zakażenia jest używanie odzieży, ręcznika czy pościeli osoby zakażonej. Bywa, że do zakażenia nużycą dochodzi u kosmetyczki lub fryzjera. Zdarza się jednak, że do zakażenia dochodzi z powietrza – nużeniec dzięki niewielkim rozmiarom ciała unosi się w powietrzu, i łatwo przywiera do spoconej lub tłustej skóry. Nużyca częściej rozwija się u osób z obniżoną odpornością oraz u pacjentów po 70. roku życia.

Jak leczyć nużycę?

Jeżeli organizm nie jest w stanie samodzielnie zwalczyć zakażenia, stosuje się preparaty przeciwpasożytnicze i przeciwzapalne, a także gorące okłady na oczy, jeśli nużeniec osiedlił się w mieszkach rzęs czy brwi. Leczenie z reguły prowadzimy przez około 2 miesiące, żeby objąć kolejne fazy rozwoju pasożyta. Najczęściej wykorzystywanym środkiem farmakologicznym jest wyciąg z drzewa herbacianego – terpinol.



OCT, czyli optyczna koherentna tomografia

Najnowocześniejsza metoda badania siatkówki oka. Dzięki niezwykłej dokładności, sięgającej 3 mikrometrów, możliwe jest oglądanie i ocenianie wszystkich warstw siatkówki, tak jakbyśmy oglądali je pod mikroskopem. Badanie ocenia również najważniejszą część siatkówki – plamkę żółtą.

OCT nerwu wzrokowego

Badanie nerwu wzrokowego, podstawowe w diagnostyce i leczeniu jaskry. W zależności od typu użytego aparatu, może też być nazywane GDX lub HRT.

Każdy rodzaj badania OCT umożliwia pomiar tarczy nerwu wzrokowego, obrzęków siatkówki oraz zarejestrowanie występujących w tych strukturach zmian. Bardzo ważnym elementem u pacjentów z jaskrą jest analiza postępów choroby. Jeśli pacjent jest w grupie zagrożenia jaskrą, badanie OCT należy wykonywać co 8-10 miesięcy. Jeśli pacjent już choruje na jaskrę – co 6 miesięcy. Badanie OCT jest bezbolesne i nieinwazyjne. Można je wykonywać bez poszerzania źrenic

Odcinek przedni oka

Żeby łatwiej było pogrupować choroby oka, oko podzielono na dwie części: odcinek przedni i odcinek tylny. Oko jako całość przypomina wielkością piłeczkę pingpongową, a jego budowa wewnętrzna jest bardziej skomplikowana niż werk szwajcarskiego zegarka. Każdą strukturę oka bada się w nieco inny sposób, a okulista zawsze dobiera metodę do problemu. Badanie przeprowadza się przy użyciu biomikroskopów i soczewek powiększających. Bez rozszerzania źrenicy można zbadać tylko zewnętrzną połówkę „piłeczki”, nazywaną fachowo odcinkiem przednim oka. 

Zobacz więcej

Odcinek tylny oka

Żeby łatwiej pogrupować choroby oka, oko podzielono na dwie części: odcinek przedni i odcinek tylny. Wszystkie struktury oka za soczewką to odcinek tylny. Odcinek tylny oka obejmuje zatem siatkówkę, ze szczególnym uwzględnieniem plamki żółtej (będącej częścią siatkówki), naczyniówkę, nerw wzrokowy. Choroby tylnego odcinka oka nie dają widocznych objawów zewnętrznych, natomiast pogarszają widzenie. Tylny odcinek oka stanowi 4/5 oka.

Odwarstwienie siatkówki

Nagły stan oka wymagający szybkiego leczenia operacyjnego. Powstaje najczęściej przez odłączenie ciała szklistego od siatkówki, co – jeśli siatkówka ma jakieś zwyrodnienia – może prowadzić do jej uszkodzenia. Jak rozpoznać, że mamy odwarstwienie siatkówki? Poprzedzają je nasilone błyski światła, pacjent widzi spadające czarne punkty i plamy. Potem częściowo lub całkowicie zmniejsza się pole widzenia, często pacjentom wydaje się, że mają zasłonę z którejś strony oka. W przypadku odwarstwienia siatkówkę należy operować jak najszybciej. Jeśli uda się ją przyłożyć w ciągu 72 godzin od odwarstwienia, można uratować widzenie w 80-100 proc. przypadków.

Na objawy odwarstwienia szczególną uwagę powinni zwrócić pacjenci z cukrzycą, chorobami naczyniowymi, krótkowidze, osoby z zaburzeniami odporności oraz ci, u których ktoś w rodzinie miał odwarstwienie siatkówki.

Operacja zaćmy

Polega na usunięciu z oka zmętniałej soczewki własnej pacjenta i zastąpieniu jej sztuczną soczewką. Operacja zaćmy (zwanej także kataraktą) jest najczęściej wykonywanym zabiegiem okulistycznym na świecie. 

Operację zaćmy przeprowadza się w warunkach ambulatoryjnych w znieczuleniu miejscowym. W Szpitalu Okulistycznym Retina trwa ona około kwadransa. Gdy operowany pacjent odpocznie po zabiegu, tego samego dnia wraca do domu pod opieką osoby towarzyszącej. Jeśli zaćma dotyczy obu oczu, najpierw operuje się jedno oko, a dopiero po kilkunastu dniach – drugie. Pacjent zaczyna widzieć, jak przed wystąpieniem zaćmy, a nawet lepiej (patrz: Sztuczna soczewka).

Jak przebiega operacja zaćmy?

  • Przed zabiegiem usunięcia zaćmy chirurg okulista znieczula miejscowo oko. Pacjent przez całą operację zachowuje pełną świadomość, ale nie czuje bólu.
  • Lekarz wykonuje dwumilimetrowe nacięcie i używając specjalnego urządzenia zwanego fakoemulsyfikatorem rozdziela zmętniałą soczewkę na mniejsze fragmenty, żeby usunąć je z oka (fakoemulsyfikator można porównać do odkurzacza, który jednocześnie rozdrabnia i wysysa kawałki soczewki). Zabieg ma za zadanie usunięcie zawartości, czyli zmętniałej soczewki, a pozostawienie opakowania, czyli tak zwanej torby.
  • Do pustej torby wsuwa się zwiniętą soczewkę i rozprostowuje się ją w środku. Teraz w starym opakowaniu znajduje się nowa zawartość.
  • Już po wszystkim! Nowa soczewka jest wyposażona w żółty filtr, który chroni siatkówkę oka przed szkodliwym działaniem promieni UV.

Następnego dnia po zabiegu lekarz zdejmuje opatrunek. Pacjent może normalnie poruszać się, kręcić głową, schylać, bez obawy, że soczewka wypadnie. Jednak przez 2-3 tygodnie na wszelki wypadek nie powinien podejmować dużego wysiłku fizycznego. Po operacji natomiast nie wolno dotykać ani moczyć oka, by go nie zainfekować. Na następną wizytę pacjent zgłasza się po trzech tygodniach i na kolejną po sześciu, kiedy to można dobrać odpowiednie okulary, jeśli będą potrzebne.

Kiedyś panował pogląd, że choroba musi dojrzeć, czyli musi dojść do kompletnego zmętnienia soczewki, by wykonać operację. Teraz zabiegi robi się w każdym stadium rozwoju katarakty, lepiej jak najwcześniej, już wtedy, gdy dolegliwość zaczyna przeszkadzać w normalnym funkcjonowaniu.

Ciekawostka 

Pierwszą operację  zaćmy przeprowadził około 3000 lat temu w Indiach wędrowny lekarz Susruta. Do operacji użył noża zakończonego kulką.  Spychał nią zmętniałą soczewkę w głąb oka, gdzie leżała ona na siatkówce do końca życia. Operacja poprawiała widzenie na kilka dni, potem jednak  następowało zakażenie i utrata widzenia.

Dopiero w XVIII wieku francuski lekarz Jacques Daviel przeprowadził pierwszą udaną operację zaćmy na  prośbę młodego malarza, który utracił wzrok. Technika polegała na przecięciu rogówki, odcięciu więzadełek trzymających soczewkę i usunięciu jej w całości. Daviel przeprowadził ponad 400 operacji, z czego tylko 50 nieudanych. Pacjenci po operacji nosili grube szkła, zastępujące usuniętą soczewkę.

Pierwszą sztuczną soczewkę wszczepiono dopiero w 1952 roku. Odkrycie materiału, z którego można wyprodukować sztuczne soczewki, zawdzięczamy angielskiemu lekarzowi Haroldowi Ridleyowi. Zaobserwował on brak odczynów zapalnych w oku lotnika, któremu po jednej z bojowych akcji w bitwie o Anglię powbijały się w gałkę oczną kawałki pleksiglasu.



Ostry atak jaskry

Moment, gdy dochodzi do całkowitego zamknięcia drogi odpływu cieczy wodnistej z oka. Ból przy ataku jest bardzo silny, porównywalny z atakiem kamicy nerkowej czy zawałem serca. Trwa aż do interwencji lekarza, nie ustępuje samoistnie. Leczy się go wyłącznie chirurgicznie, i polega na wycięciu małego fragmentu tęczówki (irydektomia). Operacja musi odbyć się szybko, bo inaczej ostry atak jaskry grozi ślepotą.

Osmolarność łez

Badanie wykonywane w zespole suchego oka, służy do oceny filmu łzowego. Osmolarność łez informuje o zawartości białek w łzach. Norma jest zbliżona do osmolarności krwi, wynosi 295 mOsm/l. Jeśli wynosi mniej, świadczy o zespole suchego oka. Duża różnica osmolarności łez pomiędzy oczami, wynosząca około 20 mOsml/l, także świadczy o zespole suchego oka. Urządzenie służące do testowania osmolarności wykorzystuje zjawisko impedancji elektrycznej. Do każdego badania używa się jednorazowych końcówek.

Owodnia

Naturalny biologiczny opatrunek, stosowany w chirurgii okulistycznej na trudno gojące się rany, czasami jako uzupełnienie brakującej tkanki spojówki.

Owodnia jest cienką przezroczystą błonką, stanowiącą wewnętrzną warstwę pęcherza płodowego. Otacza płód przez cały okres ciąży, w związku z tym wchłania czynniki wzrostowe i regeneracyjne gromadząc ich zapas. Medycyna pozyskuje owodnię z łożyska po cięciu cesarskim. Mimo tego, że owodnia jest tkanką ludzką, dzięki swojej specyfice nie wymaga przeprowadzenia prób zgodności tkankowej, nie powoduje też ryzyka odrzucenia. Ma natomiast niezwykłe właściwości – działa regenerująco, stymuluje namnażanie się komórek, może zapobiec tworzeniu się blizn lub też znacznie je ograniczyć. Z punktu widzenia chirurga ocznego to niezwykła tkanka.

Zobacz więcej

Pachymetria

Badanie grubości rogówki wykonywane za pomocą urządzenia zwanego pachymetrem. Jest bezbolesne i nieinwazyjne.

Zobacz więcej

Panfotokoagulacja

Zabieg laserowy oka wykonywany w cukrzycy. Jego celem jest zmniejszenie zapotrzebowania oka na tlen. W cukrzycy oko dostaje mniej tlenu, w wyniku czego zaczyna produkować nowe naczynia krwionośne, żeby ten tlen dostarczały. Te nowe naczynia są słabe, niewydolne, i nieprawidłowo zbudowane. Wrastają do środka ciała szklistego, dlatego podczas ruchów oka są naciągane, co powoduje nawracające krwotoki do ciała szklistego.  Dzięki panfotokoagulacji laserowej możemy zrównoważyć zapotrzebowanie oka na tlen w stosunku do możliwości krążenia oraz uniknąć powstawania nowych naczyń krwionośnych.

PERG, czyli elektroretinografia typu Pattern

Badanie czynności elektrycznej komórek siatkówki tworzących nerw wzrokowy. Badanie jest bezbolesne, dokonuje się go po rozszerzeniu źrenicy.

Zobacz więcej

Perymetria

Patrz: Pole widzenia

Plamka żółta

Część siatkówki oka odpowiedzialna za widzenie szczegółów, a także czytanie i rozróżnianie kolorów. Jeśli plamka żółta zostanie uszkodzona, człowiek widzi zaledwie zarysy przedmiotów, nie rozpoznaje twarzy, nie widzi numerów autobusów. Najczęstszą chorobą plamki żółtej jest zwyrodnienie związane z wiekiem, inaczej AMD.

Pole widzenia

Pole widzenia określa zakres przestrzeni, jaki człowiek widzi. Pole widzenia określamy w stopniach. Zdrowy człowiek zwykle widzi około 90-105 stopni od skroni, 80-90 stopni od dołu, 60 stopni od nosa i 60-70 stopni od góry. Może to ulec zmniejszeniu z powodu budowy twarzy (wydatny nos czy schowane głęboko oko – wały czołowe). Wynik badania przedstawia się w postaci mapy, która uwidacznia miejsca niewidzenia określane ubytkami w polu widzenia. Perymetrię wykonuje się przy małej ostrości widzenia, nadciśnieniu tętniczym,  pozwala ona także wykryć wiele chorób oczu, jak choroby nerwu wzrokowego czy siatkówki, choć najczęściej przeprowadza się ją, by zdiagnozować i monitorować jaskrę. Drugim najczęstszym wskazaniem do wykonania badania pola widzenia jest podejrzenie ucisku na drogę wzrokową na przykład przez guz mózgu.

Na badanie perymetryczne powinny umówić się osoby, które mają podejrzenie jaskry oraz takie, które z nieznanych powodów nie widzą wszystkiego, kiedy patrzą przed siebie, lub nie widzą czegoś znajdującego się z boku ich pola widzenia. Badanie powinno być poprzedzone sprawdzeniem ostrości wzroku. Ponieważ badanie wykonywane jest z odległości 30 cm, dalekowidz zwykle musi do niego założyć okulary. Od pacjenta wymaga się współpracy z lekarzem, dlatego nie wykonuje się tego badania u osób mających problemy ze skupieniem uwagi, np. u dzieci. Badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne. Wynik perymetrii zawsze jest przedstawiany w formie graficznej. Ubytki w polu widzenia mogą być przedstawione w postaci liczbowej lub w postaci mapy szarości lub kolorowej, dzięki temu każde kolejne badanie może być porównane przez system komputerowy i lekarza. Na tej podstawie podejmuje się decyzję o zmianie leczenia czy postępie choroby. W przypadku jaskry badanie pola widzenia wykonuje się regularnie raz na 4 miesiące, chyba że choroba postępuje w sposób nieprzewidywalny. W Szpitalu Okulistycznym Retina używamy perymetrów komputerowych.

Posiew z worka spojówkowego

Badanie, które pomaga określić, jakie typy bakterii wywołują zapalenie oka oraz jakie leki najskuteczniej je wyeliminują. Badanie wykonuje się w przypadku trudnych do wyleczenia zapaleń.

Refrakcja

Inaczej: załamanie światła. Dochodzi do niego także w ludzkim oku, gdy trafia do niego światło i zostaje ono skupione w taki sposób, by trafić do siatkówki i dać wyraźny obraz tego, na co patrzymy. Gdy mechanizm refrakcji oka jest zaburzony, mamy do czynienia z wadą refrakcji, czyli wadą wzroku.

Zobacz więcej

Rexon Eye

Urządzenie do wykonywania zabiegów biorezonansu komórkowego w zespole suchego oka. https://journalsmededu.pl/index.php/ophthatherapy/article/view/979

RNFL

(z ang. Retinal Nerve Fiber Layer) Warstwa komórek zwojowych siatkówki, czyli tych komórek siatkówki, które tworzą nerw wzrokowy. Dokładną grubość RNFL określa się przy pomocy badania OCT nerwu wzrokowego.

Rogówka

Cienka przezroczysta błonka zlokalizowana przed tęczówką tworzącą kolor oka. Funkcja optyczna rogówki jest podobna do roli szkiełka w zegarku, które powiększa cyfry na cyferblacie. Jest najsilniejszą soczewką oka, jej moc optyczna wynosi około 42 dioptrii, dlatego każde zaburzenie obejmujące rogówkę powoduje znaczną utratę ostrości widzenia. Rogówka odżywiana jest poprzez łzy omywające ją od zewnątrz, a także przez ciecz wodnistą, która odżywia rogówkę od wewnątrz. Choroby oka obejmujące rogówkę charakteryzują się dużą bolesnością i nasilonym łzawieniem. W przypadku podejrzenia choroby rogówki, okulista używa fluoresceiny, specjalnej żółtopomarańczowej substancji, która zabarwia rogówkę. Jeżeli barwnik nie utrzymuje się na jej powierzchni, tylko „pęka”, pozostawiając suche miejsca, przyczyną jest zapewne suche oko. W przypadku stanów zapalnych rogówki, zespołu suchego oka lub urazów zabarwiają się miejsca uszkodzenia, czyli ubytki rogówki.

Sedacja

Znieczulenie, w którym podaje się dożylnie krótko działający środek przeciwbólowy i uspokajający.

Zobacz więcej

Siatkówka

Część oka. Jej zadaniem jest zamiana światła, dobiegającego do oka, w sygnał elektryczny, który dociera do mózgu drogą nerwu wzrokowego. Najczęstszymi schorzeniami siatkówki są AMD, odwarstwienie siatkówki, zwyrodnienie obwodu siatkówki. Siatkówka jest jedyną wypustką mózgu na zewnątrz. Zawiera dziesięć warstw składających się komórek nerwowych i ich połączeń.

Siatkówka składa się z części centralnej – plamki żółtej i z części obwodowej. Żeby przeprowadzić badanie siatkówki, zwłaszcza jej części obwodowej, trzeba rozszerzyć źrenicę.

Ciekawostka 

Nazwa naszego Szpitala Okulistycznego pochodzi od łacińskiego słowa określającego siatkówkę oka czyli retinę.

Sklerektomia

Rodzaj przeciwjaskrowego zabiegu operacyjnego. Różni się tym od innych zabiegów przeciwjaskrowych, że chirurg nie otwiera gałki ocznej, tylko działa od zewnątrz oka. Zabieg polega na tym, że okulista ścieńcza warstwy rogówki i twardówki w obrębie kąta przesączania, żeby ułatwić przepływ cieczy wodnistej pod spojówkę. Przy tym zabiegu spadek ciśnienia w gałce ocznej nie jest nagły, co jest bezpieczniejsze.

Skrzydlik

Nieprawidłowy i postępujący rozrost spojówki. Pod skrzydlikiem rogówka staje się nieprzezroczysta, nieleczony skrzydlik może więc prowadzić do ślepoty w zaatakowanym nim oku. Skrzydlik najczęściej pojawia się u osób, które dużo czasu spędzają na słońcu oraz u tych, których oczy są przewlekle drażnione przez wiatr i kurz.

Skurcz powiek

Inaczej: blepharospasmus. Dolegliwość, przy której nagle zaczynają kurczyć się powieki, nad czym pacjent nie jest w stanie zapanować. Skurcze dotyczą mięśnia okrężnego oka znajdującego się pod skórą dookoła oczodołu.

Zdarza się niekiedy, że nasilony skurcz powiek angażuje także inne mięśnie górnej części twarzy, powodując powstawanie nienaturalnych grymasów. Zazwyczaj objawy występują obustronnie. Niekontrolowane kurczenie się  powiek może trwać latami. Może zostać nasilone przez ostre światło, stres, czytanie czy prowadzenie samochodu, a nieco wytłumione przez odpoczynek czy spacer.

Zobacz więcej



SLT, czyli selektywna laserowa trabekuloplastyka

Zabieg przeciwjaskrowy dokonywany przy użyciu lasera. Najczęściej stosowany jest jako alternatywa do normalnego zabiegu chirurgicznego. Zabieg polega na laserowaniu kąta przesączania w celu poszerzenia otworów, którymi odpływa ciecz wodnista z komory przedniej oka.  Zabieg jest bez bolesny, trwa kilka minut, w razie potrzeby może być powtarzany kilkukrotnie. Ten rodzaj zabiegu wykonuje się najczęściej przy jaskrze prostej otwartego kąta, a także u osób nie mogących z różnych powodów brać kropli oraz u osób, u których istnieje bardzo wysokie ryzyko operacji przeciwjaskrowej.

Soczewka oka

Część oka. Przezroczysty, dwuwypukły krążek grubości około pół centymetra, umieszczony w przedniej części oka między tęczówką a ciałem szklistym, umocowany na więzadełkach i mięśniach. Soczewka ogniskuje promienie świetlne wpadające do oka tak, aby tworzyły obraz na siatkówce. Soczewka nie jest unaczyniona ani unerwiona.

Jest jednym z najdoskonalszych optycznych przyrządów, jakie wymyśliła natura.

Najczęstszą dolegliwością soczewki jest zaćma.

Zobacz więcej

Soczewka kontaktowa opatrunkowa (nagałkowa)

Rodzaj syntetycznej błonki wykonanej z tworzywa sztucznego. Nakłada się ją najczęściej w przypadku choroby lub uszkodzenia rogówki. Soczewka nagałkowa tak naprawdę nie dotyka powierzchni rogówki, tylko przesuwa się po cieniutkiej warstewce łez, dlatego osoby z zespołem suchego oka w czasie noszenia soczewki powinny nawilżać oko. Niewielka przestrzeń między soczewką a rogówką zapewnia swobodny przepływ leków. Niektóre soczewki opatrunkowe mogą uwalniać leki przez kilka dni.

Soczewki kontaktowe

Inaczej (nieprawidłowo): szkła kontaktowe. Cienkie soczewki wkładane bezpośrednio do oczu, umieszczane na rogówce, zastępujące okulary. Czasem też pełnią rolę opatrunku lub służą wyłącznie celom kosmetycznym – na przykład zmieniają kolor oczu. 

Soczewki są wykonane z materiału silikonowo-hydrożelowego, który jest wilgotny i przepuszcza powietrze. Wymienia się je, w zależności od rodzaju, codziennie, co tydzień, a nawet co miesiąc. Ważne, by stosować się do zaleceń dla danego typu soczewki, utrzymywać higienę przy zakładaniu, zdejmowaniu i przechowywaniu soczewek oraz odkażać je regularnie. Doboru soczewek dokonuje okulista po sprawdzeniu ostrości wzroku, ustaleniu refrakcji, pomiarze krzywizny rogówki, sprawdzeniu przedniego odcinka oka, ocenie wydzielania łez (przy suchym oku noszenie soczewek kontaktowych jest niezalecane, a jeśli ktoś się na nie zdecyduje, powinien regularnie nawilżać oko).

Wszystkie soczewki kontaktowe to wyroby medyczne, więc zarówno w przypadku korekcyjnych, jak i kosmetycznych soczewek kontaktowych wymagana jest recepta. Dlaczego? Ponieważ przy niewłaściwym doborze lub używaniu soczewek mogą wystąpić powikłania, takie jak infekcje i stany zapalne, które mogą prowadzić nawet do ślepoty.

Ciekawostka 

Przed 1999 rokiem soczewki kontaktowe wykonywano z hydrożelu gorzej przepuszczającego tlen do rogówki. Jeszcze wcześniej soczewki kontaktowe wykonywano ze szkła.

Zobacz więcej

Skurcz akomodacji

Nadmierny skurcz mięśnia rzęskowego odpowiedzialnego za dostosowywanie mocy soczewki oka do odległości. Powoduje zwiększenie wady wzroku i ból oka. Skurcz akomodacji leczy się ćwiczeniami, czasami też kroplami czasowo porażającymi mięsień rzęskowy i rozszerzającymi źrenicę. W miarę rozluźniania napięcia mięśnia okulista lub optyk stopniowo zmniejsza moc się moc szkieł okularowych, czasem trzeba kilku zmian, by dojść do prawidłowej wartości szkieł.

Spojówka

Cienka błona śluzowa wyściełająca zarówno wewnętrzną stronę powiek jak i zewnętrzną powierzchnię gałki ocznej. Przez to, że jest pierwszą ochronną tkanką oka, najczęściej ulega urazom i zapaleniom. Spojówka jest bardzo unerwiona, dlatego stan zapalny w tym miejscu jest dokuczliwy. Jak rozpoznać zapalenie spojówki? Najczęściej po zaczerwienieniu, nadmiernym łzawieniu, występowaniu śluzowo-ropnej wydzieliny.

Starczowzroczność

Inaczej: presbiopia. Postępujący z wiekiem spadek zdolności soczewki do akomodacji spowodowany utratą jej elastyczności. W rezultacie u pacjenta pogarsza się zdolność widzenia z bliska, czytania czy oglądania małych przedmiotów. Starczowzroczność zaczyna się najczęściej w wieku około 40. lat. Początkowo można sobie radzić z czytaniem oddalając tekst od oczu, potem już, mimo oddalania, nadal nie widzimy liter – czas wówczas dobrać okulary do czytania.

Uwaga! Krótkowidzów starczowzroczność dotyka w inny sposób. Najłatwiej to zrozumieć na przykładzie: osoba bez wady wzroku w wieku 40 lat musi założyć okulary do czytania o mocy +0,5 dioptrii, natomiast jej rówieśnik, krótkowidz, noszący na co dzień -5 dioptrii do czytania też potrzebowałby okularów o mocy +0,5 dioptrii, ale w ponieważ jego wada wzroku wynosi -5,0 dioptrii, to rekompensuje sobie tym te pół dioptrii i czyta w swoich własnych okularach. Za 10 lat analogicznie normowidz będzie potrzebować okularów o mocy +1,5 dioptrii, a jego rówieśnik krótkowidz o wadzie -5,0 zrekompensuje te +1,5 dioptrii, czyli do czytania będzie potrzebować -3,5 dioptrii. Podsumowując: krótkowidz z wiekiem zmniejsza moc minusową okularów do czytania, a na odległość nosi tyle samo co nosił.

Stereopsja

Patrz: widzenie przestrzenne.

Stożek rogówki

Choroba wrodzona, polegająca na coraz mocniejszym zniekształceniu rogówki, która zaczyna przypominać bardziej stożek niż kopułę, co powoduje bardzo niewyraźne widzenie. Rogówka na szczycie stożka staje się tak cienka, że może pęknąć. Do monitorowania postępu choroby służą regularne badania topografii rogówkowej, co pozwala w porę włączyć leczenie, tak żeby nie doprowadzić do pęknięcia. Stożek rogówki leczy się operacyjnie. Operacja, może polegać na wszczepieniu specjalnych implantów powodujących inne napięcie rogówki, a w przypadkach bardzo zaawansowanych potrzebny jest przeszczep rogówki.

Suche oko

Takie oko, które nie produkuje wystarczającej ilości nawilżających gałkę łez lub wytwarza łzy o złym składzie. Suche oko powoduje wysychanie rogówki i jej niedożywienie.

Łzy to bardzo skomplikowana substancja chemiczna, a ich skład zależy od pracy aż siedmiu gruczołów.  

Specjalista, żeby sprawdzić, czy nie ma do czynienia z suchym okiem,  musi ocenić każdą z warstw filmu łzowego. Do badania warstwy wodnej służy test Schirmera. Drugim badaniem, pozwalającym na ocenę jakości łez, jest pomiar czasu przerwania filmu łzowego. Badanie przeprowadza się po zabarwieniu oka barwnikiem – fluoresceiną, następnie pacjent mruga kilkukrotnie i podnosi powiekę. Lekarz oświetlając oko światłem niebieskim widzi, jak długo utrzymują się łzy na oku. U zdrowego człowieka powinny utrzymywać się około 10 minut, krótszy czas informuje o złej jakości warstwy lipidowej filmu łzowego. Za produkcję warstwy lipidowej odpowiadają natomiast gruczoły Meiboma znajdujące się wewnątrz obu powiek, zarówno górnej, jak i dolnej. Badanie gruczołów Meiboma polega na uciśnięciu i delikatnym masażu powiek, potem ocenia się rodzaj wydzieliny wydostającej się z ujść gruczołów w krawędzi powieki.

Kolejnym badaniem oceniającym skład łez jest badanie osmolarności.

Suche oko leczy się kroplami. Można też wprowadzić zatyczki do punktów łzowych, lub przeprowadza się zabieg pobudzający wydzielanie łez, np. biorezonans komórkowy (rexon eye). W poważniejszych stanach wytwarza się krople z osocza własnego pacjenta lub naszywa na rogówkę czasowy opatrunek z owodni.

Synoptofor

Urządzenie okulistyczne do badania zeza. Na synoptoforze badamy kąt zeza, a także zakres obuocznego widzenia, zwanego także stereopsją.

Sztuczna soczewka

Soczewka syntetyczna wszczepiana do oka podczas operacji usunięcia zaćmy. Zastępuje ona wówczas zmętniałą soczewkę własną pacjenta. Sztuczne soczewki muszą być wykonane z materiałów najwyższej jakości, żeby mogły naśladować właściwości soczewki naturalnej. Materiały, z których produkowane są soczewki, są jednakowo odporne na działanie czasu. Różnią się natomiast właściwościami fizycznymi oraz technologią wykonania, stąd różnice w cenie.

Czy warto inwestować w drogą soczewkę przy operacji zaćmy? 

Niektóre dane wykazują, że tak, inne znowu tego nie potwierdzają. Nasze wieloletnie obserwacje pacjentów operowanych w Retinie udowadniają, że można mieć świetne efekty również przy tańszych, a przecież również bardzo zaawansowanych technologicznie, typach soczewek.

W Szpitalu Okulistycznym Retina przed operacją zaćmy dobieramy soczewki indywidualnie, dostosowując je do potrzeb pacjenta. 

  • Wszczepiamy soczewki pseudoakomodacyjne, dzięki którym po operacji na ogół nie trzeba już nosić okularów do czytania i do dali.
  • Korygujemy za pomocą sztucznych soczewek astygmatyzm
  • W przypadku AMD, czyli zwyrodnienia plamki żółtej, dobieramy soczewkę, która zawiera dodatkowe filtry przeciwsłoneczne oraz działa na zasadzie lupy mającej na celu przybliżenie obrazu, co minimalizuje  w obszarze widzenia czarne plamy spowodowane ubytkami fotoreceptorów w siatkówce.
  • Używamy też soczewek ułatwiających wykonywanie laseroterapii dla oczu ze zwyrodnieniem obwodu siatkówki i cukrzycą. 
  • Stosujemy soczewki z dodatkowymi filtrami UV u osób ze znamionami barwnikowymi siatkówki i naczyniówki.

Test Schirmera

Test Schirmera określa ilość produkowanych przez oko łez. Przyjmuje się że zdrowy człowiek przez 5 minut badania wydziela tyle łez, że zamoczy 14-17 mm włożonej do oka bibułki z podziałką milimetrową. Test można wykonywać zarówno bez znieczulenia, jak i ze znieczuleniem. Znieczulenie eliminuje drażnienie oka przez bibułkę.

Ciekawostka 

Test Schirmera został opisany w 1903 roku i jest używany do dnia dzisiejszegoWynalazł go niemiecki okulista Otto Schirmer (1864-1918).

Tęczówka

Część oka, konkretnie naczyniówki, która stanowi o kolorze oka. Jej zadaniem jest regulowanie ilości światła wpadającego do oka za pomocą kurczenia się i rozszerzania. Kolor oczu zależy od ilości melaniny, naturalnego barwnika znajdującego się w organizmie. Im mniej melaniny,  tym jaśniejszy kolor oczu.

Tonometr

Aparat do mierzenia ciśnienia w oku. Najstarszy typ, tzw. tonometr Schiotza, przypomina wyglądem wagę i cyrkiel; stawia się go na oku, pomiaru dokonuje się przy użyciu dwóch ciężarków, a ciśnienie odczytuje się na podstawie wychylenia wskazówki. 

Innym typem urządzenia jest tonometr aplanacyjny, uznawany za najdokładniejszy. Badanie wykonuje się po znieczulenia oka i zabarwieniu rogówki fluoresceiną, następnie lekarz zapala niebieskie światło, przybliża pryzmat do rogówki i odczytuje ciśnienie na specjalnym pokrętle ze skalą. 

Dobrym sposobem jest również pomiar ciśnienia metodą bezkontaktową przy pomocy tonometru powietrznego (tzw. air-puff), co nie wymaga znieczulenia, i może być wykonywane nawet w oczach po operacji. Tonometr należy do podstawowych urządzeń na wyposażeniu każdego gabinetu okulistycznego. W szpitalu okulistycznym Retina używamy wszystkich rodzajów tonometru, dopasowując rodzaj do choroby oka.

Ciekawostka

Pierwszy tonometr został wynaleziony w 1905 r. przez norweskiego profesora okulistyki z Oslo, Hjalmara Augusta Schiotza.

Topografia rogówki

Badanie rogówki, służące zbadaniu jej powierzchni, zarówno zewnętrznej, jak i wewnętrznej, śledzi zmiany grubości rogówki i zmiany jej ukształtowania. Badanie jest niebolesne, trwa krótko, a przeprowadza się je za pomocą topografu rogówkowego wykorzystującego światła lasera.

Zobacz więcej

Trabekulektomia

Operacja okulistyczna wykonywana w leczeniu jaskry. Jej celem jest wytworzenie sztucznej przetoki, poprzez wycięcie trabekulum – fragmentu kąta przesączania, dzięki czemu ciecz wodnista może wydostawać się z komory przedniej oka. Pozwala to na obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego do tego stopnia, że postęp choroby zostaje zahamowany.  Operacja jest jedną z najskuteczniejszych i najczęściej stosowanych metod leczenia jaskry, jednak nie u każdego chorego można ją wykonać. Jest niestety obciążona ryzykiem powikłań, między innymi zaćmy – dlatego często zaćmę operuje się wraz z jaskrą.

Twardówka

Szkielet oka wykonany z bardzo gęstych włókien kolagenowych. Tworzy kształt oka. Ma dwa otwory – z przodu na rogówkę, z tyłu otwór twardówki przypomina sitko, przez które przechodzą włókna tworzące nerw wzrokowy.

UBM, czyli ultrabiomikroskopia

Badanie przeprowadzane za pomocą specjalnej głowicy ultradźwiękowej o wysokiej częstotliwości (powyżej 50 MHz). Pozwala ocenić rozwartość kąta przesączania (tędy odpływa ciecz wodnista), położenie soczewki oka, własnej lub sztucznej, obecność ewentualnych guzów i cyst w oku.

Zobacz więcej

USG, czyli ultrasonografia

Badanie kontaktowe i niebolesne, dokonywane na wszystkich częściach ciała, a więc również na oku. Wykonanie USG oka wymaga użycia głowicy ultradźwiękowej do badania oka o częstotliwości 10-20 Mhz.

Jak wygląda badanie?

Na powiekę lub bezpośrednio na oko nakłada się żel, a następnie przykłada się głowicę aparatu, która przypomina gruby flamaster. Głowica generuje nieszkodliwe dla zdrowia ultradźwięki, które przechodząc przez struktury oka odbijają się od napotkanych tkanek, co wyświetlane jest na ekranie w postaci czarno-białych obrazów lub wykresów. Ultrasonografię wykorzystuje się do badania takich chorób oka, w których tradycyjne badanie okulistyczne jest niemożliwe z powodu braku wglądu do środka oka – jak w przypadku wylewu krwi, lub utrudnione – na przykład przy zaćmie. Dzięki badaniu USG wykrywa się choroby oka i nieprawidłowości w jego budowie. 

Czym się różni USG z badaniem dna oka od zwykłego USG?

Czasami zmiany, które pokazuje USG, należy potwierdzić badaniem dna oka – trzeba wtedy rozszerzyć źrenicę, by zajrzeć głębiej. W zwykłym badaniu USG nie można określić kolorów badanej zmiany, unaczynienia czy też cech zapalnych. 

Innym rodzajem badania USG jest biometria. Do jej wykonania wykorzystuje się aparat USG z głowicą typu A, która wyniki przedstawia w postaci wykresów przypominających EKG. Biometrię robimy również przed operacją zaćmy, aby obliczyć moc wszczepianej soczewki, albo u dzieci z dużymi wadami wzroku, żeby określić, czy wada wzroku spowodowana jest chorobą polegającą na powolnym wydłużaniu się oka (wysoka postępująca krótkowzroczność), czy też wynika z jednorazowego skoku wzrostowego całego ciała, w tym i oka.

Ciekawostka

Szpital Okulistyczny Retina prowadzi szkolenia z zakresu ultrasonografii ocznej od 2008 roku.

Usunięcie ciała obcego z rogówki

Zabieg potrzebny w przypadku wbicia się ciała obcego w rogówkę. Oko znieczula się za pomocą kropli, następnie usuwa się ciało obce i zakłada opatrunek z maścią antybiotykową. Czasami ciało obce ukryte jest pod powieką, wtedy pacjent ma wrażenie, jakby coś go uwierało w oko. Pod wpływem ruchów oka ciało obce może rysować rogówkę, dlatego należy je bezwzględnie usunąć.

Widzenie barwne

Inaczej: postrzeganie barw. Zdolność do rozróżniania kolorów, oparta na wrażliwości na długość fali światła, które przedmioty te odbijają, emitują lub przepuszczają. Obraz w oku powstaje na siatkówce oka. Światło po przejściu przez soczewkę pada na znajdujące się w siatkówce komórki wrażliwe na światło – fotoreceptory. Są dwa podstawowe rodzaje fotoreceptorów: pręciki i czopki. To właśnie czopki odpowiedzialne są za widzenie barw, natomiast pręciki rejestrują zmiany jasności.

Ciekawostka

Brak widzenia barw, czyli daltonizm, został opisany przez angielskiego chemika Johna Daltona w 1794 roku.

Widzenie nocne

Widzenie przy znikomej ilości światła. Obraz w oku powstaje na siatkówce oka. Światło po przejściu przez soczewkę pada na znajdujące się w siatkówce komórki wrażliwe na światło – fotoreceptory. Są dwa podstawowe rodzaje fotoreceptorów: pręciki i czopki. Pręciki rejestrują zmiany jasności, natomiast dzięki czopkom rozróżniamy kolory. Gdy jest ciemno, czopki odpowiedzialne za widzenie barwne nie są stymulowane, reagują jedynie pręciki, dlatego w nocy wszystko wydaje się szare.

Ciekawostka

Brak widzenia w nocy określa się mianem kurzej ślepoty i jest związane z niedoborem witaminy A lub zaburzeniem jej wchłaniania.

Widzenie przestrzenne

Inaczej: widzenie obuoczne, widzenie stereoskopowe, stereopsja lub głębia ostrości. Obuoczne postrzeganie głębi i odległości, które umożliwia ocenę odległości do widzianych przedmiotów. W głowie  człowieka obie gałki oczne umieszczone są obok siebie i skierowane w tę samą stronę. W efekcie dwupunktowego patrzenia powstają dwa, bardzo podobne do siebie, obrazy otoczenia, które mózg składa w jedno. Na podstawie różnic w obrazach uzyskiwanych przez oczy, kora wzrokowa mózgu  buduje trójwymiarowy model otoczenia, czyli tworzy informacje o odległości do obserwowanych przedmiotów oraz o ich właściwościach przestrzennych.

Ludzie pozbawieni jednego oka lub cierpiący na zeza mają problemy z postrzeganiem odległości, bo nie mają widzenia stereoskopowego. Jednak nawet w takiej sytuacji odległość może zostać określona, jeżeli człowiek poruszy głową, zmieniając pozycję jedynego widzącego oka.

Widzenie zmierzchowe

Widzenie przy większej ilości światła niż przy widzeniu nocnym. Bardzo trudne warunki dla oka, bo działają częściowo różne rodzaje fotoreceptorów – raz pręciki, a raz czopki.

Witrektomia

Operacja usuwająca ciało szkliste z oka. Wykonuje się ją w przypadku wylewu krwi do ciała szklistego, odwarstwienia siatkówki, otworu plamki czy też błon przedsiatkówkowych. Na miejsce usuniętego ciała szklistego chirurg okulista wprowadza do oka olej silikonowy, gaz lub płyn. Operacja odbywa się w sedacji, pacjent nie czuje bólu.

Wizyta podstawowa (okulistyczna)

Obejmuje zbadanie wady wzroku (o ile istnieje), pomiar ciśnienia w oku, obejrzenie w biomikroskopie inaczej nazywanym lampą szczelinową, jak wyglądają powieki i rzęsy, czyli aparat ochronny oka. Następnie oglądamy odcinek przedni oka, czyli spojówkę, rogówkę, tęczówkę i soczewkę. Na koniec zaglądamy na dno oka, oceniając nerw wzorowy i siatkówkę, a w niej plamkę żółtą.

Wprowadzenie zatyczek do punktów łzowych

Zabieg wykonywany w przypadku suchego oka. Polega na umieszczeniu koreczków w kanalikach łzowych znajdujących się w obu powiekach, bliżej nosa. Z reguły zatyka się kanaliki w powiekach dolnych, chociaż bywa, że zatyczki zakłada się do obu powiek. Wiele osób obawia się, że zatyczki mogą być widoczne z zewnątrz, lub też że wypadną z oka. Dobra wiadomość – nie wypadną, bo zbudowane są tak, że zwiększają swoją objętość pod wpływem łez, dzięki czemu szczelnie zatykają kanalik łzowy. Poza tym są przezroczyste, a więc niewidoczne z zewnątrz. Rozpuszczają się same po trzech latach. Jeśli wówczas nadal występuje suche oko,  zabieg należy powtórzyć.

WPW – VEP, VER, czyli wzrokowe potencjały wywołane

Badanie drogi wzrokowej. Ma za zadanie odpowiedzieć na pytanie, czy droga wzrokowa jest nieuszkodzona oraz orientacyjnie zlokalizować miejsce uszkodzenia drogi wzrokowej. Badanie wykonuje się za pomocą stymulacji siatkówki bodźcami świetlnymi. Jest nieinwazyjne i bezbolesne, trwa ok. 15 minut. Do badania nie rozszerzamy źrenic.

Zobacz więcej

Zaćma

Inaczej: katarakta. Postępujące mętnienie soczewki oka. 

Zaćma jest równie naturalnym objawem starzenia jak zmarszczki czy siwizna. Choroba ta prawie u każdego przebiega inaczej – niekiedy rozwija się przez kilka miesięcy, a czasem przez długie lata. Skutek jest jednak zawsze ten sam: pogorszenie widzenia w oku, w którym wystąpiła. Może też jednocześnie pojawić się w obu soczewkach. Katarakta w 90 proc. przypadków jest wynikiem starzenia się organizmu, więc bardzo rzadko pojawia się przed sześćdziesiątką, a najczęściej koło osiemdziesiątki. Dlaczego niektórzy mają zaćmę wcześniej niż inni? Cóż, różne części ciała starzeją się w różnym czasie. 

Zaćmy można się pozbyć wymieniając w oku własną soczewkę na sztuczną. Wykonanie operacji zaćmy jest najczęściej wykonywaną operacją okulistyczną i rzadko powoduje powikłania. 

Zdarza się niekiedy, że zaćma pojawia się w młodym wieku, może być wówczas wynikiem choroby ogólnej (na przykład cukrzycy), przewlekłego stosowania leków (na przykład sterydów). Czasem zdarza się także zaćma wrodzona.

Ciekawostka

Zaćma ciągle jeszcze jest najczęstszą przyczyną ślepoty na świecie! Z jej powodu niewidomych jest 20 milionów osób (co stanowi połowę wszystkich niewidomych). Chodzi tu oczywiście o osoby, które nie poddały się operacji usunięcia zaćmy.

Zaćma wtórna

Zmętnienie torby soczewki po operacji zaćmy. Torba soczewki jest najbardziej zewnętrzną częścią soczewki i dlatego również może zmętnieć. Objawy zaćmy wtórnej są takie same jak przy zaćmie. Zaćma wtórna zdarza się u większości osób w czasie od pół roku do kilku lat od operacji zaćmy. Leczenie zaćmy wtórnej polega na laserowym wycięciu otworu w tylnej torebce soczewki, jest bezbolesne, trwa pół minuty.

Zapalenie spojówek

Stan zapalny oka, objawiający się przekrwieniem gałek ocznych, łzawieniem, silnym swędzeniem i pieczeniem oraz uczuciem, jakby pod powiekami tkwiły ziarenka piasku. Bakteryjnemu zapaleniu spojówek towarzyszy dodatkowo wydzielanie śluzu i ropy. Rozwinięty stan zapalny powoduje, że naczynia krwionośne oka ponad miarę wypełniają się krwią, powodując zaczerwienienie i obrzęk. Łzawienie to skutek intensywniejszej pracy gruczołów łzowych i powiekowych.

Zapalenie spojówek może mieć różne przyczyny – może być spowodowana przez czynniki infekcyjne (bakterie, wirusy, grzyby), jak i nieinfekcyjne (podrażnienia fizyczne, chemiczne i alergie).

Zobacz więcej

Zaniewidzenie jednooczne

Patrz: amaurosis fugax.

Zez

Nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych. Jest wrodzone lub pojawia się w następstwie choroby czy wypadku. Jeżeli zez jest wrodzony, należy go leczyć operacyjnie lub zachowawczo (okularami) jak najszybciej, najlepiej zacząć leczenie w 2.-3. roku życia. Nieleczony zez powoduje nieodwracalne zaburzenie widzenia przestrzennego. Czasami prowadzi do leniwego oka. Jeżeli zez jest nabyty, doprowadza do dwojenia (widzenie dwóch obrazów, oddzielnych dla każdego oka), utrudniającego funkcjonowanie. Wówczas potrzebna jest wizyta u neurologa i okulisty.

Znieczulenie kombinowane

Połączenie sedacji ze znieczuleniem miejscowym. Ten rodzaj znieczulenia nie jest obciążony ryzykiem takich powikłań, jakie wiążą się ze znieczuleniem ogólnym. W znieczuleniu kombinowanym przeprowadzamy zabiegi wewnątrzgałkowe (operacje zaćmy, siatkówki, przeciwjaskrowe). 

Natomiast drobne zabiegi w obrębie powiek i spojówek oraz zastrzyki do oka wykonujemy w znieczuleniu miejscowym. Podajemy wtedy krople znieczulające i środek znieczulający w postaci żelu, po czym wstrzykujemy środek znieczulający w okolicę operowanego miejsca.



ZSO

Inaczej: zespół suchego oka. Patrz pod: Suche oko.

Zwyrodnienie obwodu siatkówki

Przyczyna odwarstwień siatkówki. Obwód siatkówki można zbadać tylko po rozszerzeniu źrenic, gdyż znajduje się w okolicy przed równikiem gałki ocznej. Zwyrodnienia siatkówki to takie obszary w siatkówce, które są inaczej zbudowane, przez co są podatne na powstawanie w nich otworów lub przedarć doprowadzających do odwarstwienia siatkówki. Najgroźniejszym zwyrodnieniem jest zwyrodnienie kraciaste, będące przyczyną powstawania około 20% wszystkich odwarstwień siatkówki. 

Leczenie polega na oblaserowywaniu zwyrodnień dookoła, co powoduje wzmocnienie połączenia siatkówki ze ścianą gałki ocznej. Nawet jeżeli siatkówka pęknie w miejscu zwyrodnienia, to dzięki kuracji laserowej nie dojdzie do odwarstwienia.



Źrenica

Otwór w tęczówce, z zewnątrz widoczny jako czarne kółko na środku tęczówki. Za źrenicą znajduje się soczewka. Zmiany wielkości źrenicy zależą od kurczenia się i rozszerzania tęczówki.